Toen ik binnenkwam bij het stembureau kon ik meteen precies zien op wie de drie kiezers op dat moment in het stemhokje hun stem uitbrachten. Ik heb dit direct gemeld bij het stembureau en nog voor het sluiten van de stembussen een brief gestuurd aan de burgemeester.
29/10/25 Aan de Burgemeester van Houten
Geachte Burgemeester,
Vandaag heb ik gestemd op stembureau Het Kruispunt aan het Spoor. Bij binnenkomst en achter aansluitend bij de rij viel mijn oog direct op de drie stemhokjes. De stemhokjes waren helemaal open, naar het publiek gericht en vanwege de enorm grote stembiljetten kon ik precies zien op wie (althans op welke lijst) de drie stemmers op dat moment hun stem uitbrachten. Er was zelfs geen poging gedaan om het uitbrengen van de stem af te schermen voor het oog van de aanwezigen. Bij het wachten in de rij heb ik mijn ogen afgewend, om niet het stemgedrag van iedereen te zien. Ik heb hier direct een opmerking over gemaakt bij het stembureau. De voorzitter zou aantekening maken van mijn waarneming. De voorzitter liet weten dat men te allen tijde zicht moet houden op wie zich in het stemhokje bevindt en dat afscherming daarom niet mogelijk is. Bij het stemmen voelde ik mij erg ongemakkelijk. Ik herinner mij dat in mijn jonge jaren de stemhokjes halve gordijntjes hadden, zodat het stemproces zelf was afgeschermd. Ook moet het mogelijk zijn om het stemlokaal zo in te richten dat het uitbrengen van de stem niet openlijk in het zicht van iedereen plaatsvindt.
Ik verzoek u als plaatselijk verantwoordelijke voor een goed verloop van de verkiezingen ervoor te zorgen dat voortaan het stemgeheim weer in acht wordt genomen en gewaarborgd. Dit moet mogelijk zijn door de open zijde van de stemhokjes niet op de zaal te richten en het liefst door het invoeren van gordijntjes (het blijft altijd zichtbaar dat een persoon zich in het hokje bevindt). Als het inderdaad zo is dat er te allen tijde moet worden meegekeken bij het uitbrengen van de stem, zoals de voorzitter van het stembureau aangaf, dan moet de wet misschien worden aangepast.
Voor zover ik weet, dient het stemlokaal zo ingericht te zijn dat het stemgeheim is gewaarborgd. Kieswet art. J15: “Het stemlokaal is zodanig ingericht dat het stemgeheim is gewaarborgd”.
Art. J16: “De toegang tot de stemhokjes moet zichtbaar zijn voor het publiek.”
(Er staat niet dat het publiek moet kunnen meekijken in het stemhokje!).
Art. J19 “Bij Algemene Maatregel van Bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de inrichting van het stemlokaal.”
Het voorschrift dat de toegang tot de stemhokjes zichtbaar moet zijn, is m.i. bedoeld om te zien dat de persoon die het stembiljet in ontvangst heeft genomen, ook degene is die het hokje binnen gaat en om te voorkomen dat er zich onbevoegde of meerdere personen in het hokje bevinden en om onregelmatigheden te voorkomen. Het betekent niet dat het stembureau of het publiek openlijk moeten kunnen zien hoe degene in het stemhokje zijn stem uitbrengt. Als de stembiljetten zo groot zijn dat ze het stemgeheim onbedoeld onthullen, dan is dit in strijd met de vereiste dat de stemhokjes zó opgesteld moeten zijn dat men niet kan zien wat iemand stemt (...).
--------------------
30/11/25 Op Facebook lees ik verschillende commentaren van mensen die hetzelfde ervaren hebben in andere stemlokalen.
3/11/25 De projectleider van de verkiezingen laat mij namens de gemeente Houten weten:
"Hartelijk dank voor uw brief waarin u uw zorgen uit over het waarborgen van het stemgeheim tijdens de Tweede Kamerverkiezingen op stembureau (...) Wij waarderen het zeer dat u de moeite heeft genomen om dit onder onze aandacht te brengen. Wij begrijpen uw opmerking over de combinatie van de opstelling van de stemhokjes en de grootte van de stembiljetten. Wij willen u informeren dat de voorzitter van het betreffende stembureau hierover ook een aantekening heeft opgenomen in het proces-verbaal. Het stemgeheim is een fundamenteel onderdeel van het verkiezingsproces en wij nemen signalen hierover dan ook uiterst serieus.
Bij de komende verkiezingen zullen wij de opstelling van de stemhokjes aanpassen, zodat het stemgeheim beter gewaarborgd is."
--------------------
In het proces-verbaal van 'mijn' stemlokatie lees ik de volgende opmerking: "Meerdere kiezers gaven aan dat te zien was naar welke kant hun
lijf/aandacht ging op het moment dat zij in het stemhokje stonden. Zij
vreesden dat daaruit te herleiden was waarop zij hebben gestemd."
Overigens heb ik wel iets meer gemeld dan "vrees". Op het moment dat ik het stemlokaal binnenstapte en nog bij de ingang stond, kon ik van drie mensen zien op welke lijst zij hun stem uitbrachten (niet hun "lijf/aandacht" maar hun hand met het rode potlood op het stembiljet). Ik heb dit direct gemeld, nog voordat ik mij bij de rij heb aangesloten om zelf te gaan stemmen. Maar ik ben blij met de maatregelen die genomen worden, zodat dit bij volgende verkiezingen niet weer voorkomt.
Waarom hangen er geen gordijntjes voor het stemhokje?
Vroeger hingen er halve gordijntjes voor het stemhokje, herinner ik mij nog wel. Dat is aan het eind van de jaren '80 afgeschaft. Waarom hangen er geen gordijntjes voor het stemhokje? De Kiesraad noemt deze vraag op zijn website, maar geeft er geen antwoord op. Althans na het lezen van het antwoord, heb ik nog steeds geen idee waarom niet. Terecht wijst de Kiesraad erop dat de leden van het stembureau en de aanwezige kiezers zicht moeten hebben op de toegang tot de stemhokjes. Zo staat het in de wet (Kieswet art. J16). Om te voorkomen dat meerdere mensen in een stemhokje staan, er sprake is van dwang, iemand met een ander papier het stemhokje uitkomt dan er in gaat of wat dan ook. Maar als je waterdicht wilt controleren dat niemand iets onrechtmatigs doet, dan moet je het stemgeheim opheffen en een ambtenaar zetten naast elke kiezer die zijn stem uitbrengt. Liever niet. Maar nu kijkt de hele rij mee. Ook dat heb ik liever niet.
Halve gordijntjes - zoals vroeger - zorgen voor het harmonisch samengaan van art. J15 (stemgeheim) en J16 (zichtbaarheid).
De Kiesraad geeft aan dat stemhokjes op minimaal twee meter van de wachtende kiezers moet staan. Ik weet niet waar dat op is gebaseerd (Algemene Maatregel van Bestuur, stembureauinstructies?). Die afstand van twee meter is - neem mij niet kwalijk dat ik het zeg - echt onzin. Voor het bepalen van mijn stem heb ik voor mijn gang naar de stembus de kandidatenlijsten goed bestudeerd, ik weet dus welke partij wáár op het stembiljet staat en met hoeveel kolommen. Ik kan van vijf meter afstand of meer - zoals gezegd vanaf het moment dat ik het stemlokaal binnenstapte - prima zien op welke lijst iemand stemt.
De huidige opstelling waarmee iedereen kan meekijken in het stemhokje leidt precies tot het tegendeel van wat de wet beoogt. Vreemde ogen dwingen: iemand die kwaad wil, kan gewoon meegaan naar het stembureau en op grote afstand 'controleren' of de afhankelijke persoon wel een stem naar zijn smaak uitbrengt. Dat zal gelukkig niet zo vaak voorkomen. Iets anders: één van de personen van wie ik kon zien op wie hij zijn stem uitbracht, stemde op een partij die ik verafschuw. Ik ken deze persoon niet, maar wat als het een bekende was, wat doet dat ons?
In het stembureau waar ik stemde had de hele rij vrij zicht op het uitbrengen van de stemmen. Niet lichaamstaal of aandacht, gewoon de lijst, het potlood en de hand die de stem uitbrengt. Dat moet echt anders.
--------------------
Lees ook mijn blog van 1 mei 2014 over stemfies en stemgeheim:
Vreemde ogen
