zaterdag 20 juli 2002

Uit de kast: eerste

Uit de kast
Het lot wijst een boek, bladzijde, zin en woord uit de kast
van Ytzen Lont

Confrontatie, Gert Berg in gesprek met Willem Aantjes [e.a.] (p20, r5):
"In die eerste weken heeft u zo'n vier- tot vijfduizend brieven gehad, waarvan slechts twee procent een negatief karakter had, niet waar?"

        Het eerste woord dat het lot aanwijst, is het woord eerste. 
        Vijftien vraaggesprekken van Gert Berg voor Veronica-radio (1980-'84) zijn alfabetisch gebundeld. Aantjes als eerste, dankzij die koninklijke lettercombinatie AA. Twee duivelse letters zouden Aantjes' politieke lot bepalen.
        Willem Aantjes was de eerste fractieleider van het CDA, toen nog een federatie van KVP, ARP en CHU. Net als Mozes mocht hij het beloofde land niet zien, want twee jaar voordat het CDA in 1980 als partij werd opgericht, moest hij het veld ruimen. Prof. Lou de Jong van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie vertelde in een direct voor de televisie uitgezonden persconferentie, dat Aantjes lid van de SS was geweest en kampbewaker in Assen. Het was niet de eerste keer dat gesproken werd over Aantjes' oorlogsverleden, wel de eerste keer dat die duivelse letters SS vielen. Aantjes' verweer mocht niet meer baten, al werd later door de onderzoekscommissie bevestigd: hij was via de Germaanse SS uit Duitsland gevlucht en in Assen gevangen gezet. 
        Mijn eerste reactie na die persconferentie was vol afschuw en afkeer. Van Aantjes, de politiek en christendommigheid. Maar ook ik schreef in die eerste weken een brief, geplaatst in een lokaal dagblad (*), waarin ik het opnam voor Aantjes en zijn gedachtengoed. Aantjes was de eerste die mij werkelijk had weten te interesseren voor de politiek, door zijn beroemde 'Bergrede' op 23 augustus 1975. Die datum weet ik nog uit het hoofd. Het eerste CDA-congres, waar Aantjes roet in het eten strooide van het fusiefeestje. Back to the roots. CDA-ers moeten elkaar ààn kunnen spreken op de grondslag en het evangelie vertalen in praktische politiek. Recht doen en opkomen voor de zwakken in de samenleving. "De hongerigen wòrden niet gevoed…!"
        In het radio-interview met Gert Berg op 7 oktober 1984 zegt Aantjes: "Ik krijg nog steeds brieven. Het aantal is afgenomen, maar opgehouden is het nooit". Zelf schreef ik Aantjes in 1982 over de verkiezingen van dat jaar, waarbij ik Joop den Uyl zou stemmen. Zijn antwoord kwam er in het kort op neer: stem liever Hans de Boer (een 'linkse' CDA-er) dan Dries van Agt, liever PvdA dan een kleine partij en in dat geval liever de onverkiesbare Roethof ("schandelijk door zijn partij behandeld") dan Den Uyl. Vele jaren later schreef ik hem nog eens, met de vraag wanneer hij met zijn memoires komt. Het antwoord is in zekere zin gegeven door Roelof Bouwman met zijn boek 'De val van een bergredenaar; Het politieke leven van Willem Aantjes' (2002), waarbij gebruik is gemaakt van Aantjes' eigen archief en gesprekken met hem.
        Ook prof. Lou de Jong schreef ik jaren later eens een brief. Zou hij achteraf niet milder over Aantjes denken? Het antwoord was prompt en onverbiddelijk. Aantjes had alles aan zichzelf te danken.  

Ytzen Lont, 20 juli 2002 (c) Stylo