Aldert Poortema is geboren op 2 oktober 1985 en gesneuveld op 12 januari 2008, nog geen 22 jaren oud. De nóg jongere Wesley Schol heeft hem proberen te redden en werd toen ook dodelijk geraakt.
Ook als ik thuis ben, denk ik vaak aan hem, aan het verdriet en ook aan de politiek. Slechts één keer in de geschiedenis is artikel 5 van de Navo ingeroepen, dat zegt dat een aanval op één bondgenoot een aanval op ons allen is. Dat was toen Amerika op 11 september 2001 werd aangevallen door gruwelijk wrede terroristen. Toen Amerika een beroep op ons deed, zijn 'we' gegaan, ook al moesten we daarvoor helemaal naar Afghanistan. Of dat een wijze beslissing was, vraag ik mij af, maar die solidariteit vind ik niet onbelangrijk. De wijze van optreden van de Nederlanders in Uruzgan oogste veel lof: de Dutch approach, zo dicht mogelijk bij de bevolking. Toen de Amerikanen ons land vroegen om langer in Uruzgan te blijven dan oorspronkelijk was afgesproken, viel het kabinet Balkenende (CDA), omdat de PvdA (Wouter Bos) de steun introk. Eimert van Middelkoop van de ChristenUnie was in die tijd minister van Defensie en Maxime Verhagen (CDA) minister van Buitenlandse Zaken.
De ouders van Aldert Poortema hadden er publiekelijk voor gepleit om de missie voort te zetten. Dat vond ik indrukwekkend, maar ik was het er niet mee eens. Voor mij ging het er niet om of de Uruzgan-missie al dan niet moest worden voortgezet, maar om de vraag of dit door de Nederlanders moest worden gedaan. Ik hecht juist erg aan trouw en betrouwbaarheid in een bondgenootschap. Ik vond het geen laf weglopen, maar je houden aan de afspraken. Daarin moest Nederland, vond ik toen, geen slappe knieën tonen. Er was een concrete einddatum afgesproken en als een bondgenootschap zich niet aan afspraken kan houden, hoe staat het dan met je betrouwbaarheid en weerbaarheid? Als een missie van één land afhangt, dan heeft de vijand dat gauw door en is de strijd bij voorbaat verloren. Dat hebben we geleerd in Srebrenica. Vergeet niet dat de "safe haven" werd ingenomen nadat in eerste instantie niemand en uiteindelijk alleen Oekraïne de missie van Nederland wilde overnemen. Het mandaat van Dutchbat liep 1 juli af, de opvolgers waren nog niet verschenen, op 11 juli openden de Bosnische-Serviërs de aanval en uiteindelijk bleef ook luchtsteun uit. "Een aanval op één is een aanval op allen", is het credo van de Navo, als de strijd van één afhangt, is deze verloren.
In een boze bui of slaapdronken voer ik in gedachten wel eens heftige discussies met president Trump, voor wie de Navo is verworden tot een uitzendbureau. You pay, we fight. Onze waarden mogen wat kosten, maar terechte verhoging van het defensiebudget mag niet waardenloos en doelloos zijn. Dan vertel ik hem van Aldert. Die jongen uit dat kleine elfstedenstadje die ging - misschien uit avontuur, misschien vanwege z'n maten, maar uiteindelijk om de vrijheid en vrede te verdedigen.
Had het zin? Kan je vrede krijgen door oorlog te voeren? Het verhaal van Aldert en Wesley is nog triester. Ze zijn doodgeschoten door hun eigen mensen. Friendly fire. Slachtoffer worden van eigen vuur kan op verschillende manieren gebeuren. Een soldaat kan per ongeluk in de vuurlinie terecht komen, terwijl er geschoten wordt op de vijand. Maar erger nog is het als inkomend vuur wordt beantwoord en leidt tot een fel vuurgevecht en men in de chaos pas laat ontdekt dat het alleen de eigen troepen zijn die elkaar beschieten. Bij deze schietpartij zijn twee Nederlanders en twee Afghaanse medestrijders omgekomen en een Nederlander zwaar gewond, maar ook de andere betrokkenen dragen een zware last. De ouders van Aldert hebben geprobeerd de commandant die opdracht gaf tot het vuren aansprakelijk te stellen, maar dat is afgewezen. Defensie erkent nu wel de aansprakelijkheid voor het incident.
In 1977 kreeg ik een collega die getrouwd was met een Amerikaanse soldaat die gevochten had in Vietnam. Toen ik het echtpaar uitnodigde voor mijn 22ste verjaardag, moest ik een houding weten te vinden tegenover de Vietnam-veteraan, terwijl de Vietnam-oorlog een decennium lang als het ultieme kwaad was voorgesteld. Ik hoor onze bijbelstudieleider nog zeggen: "Het gaat ook om het Vietnam in je hart". Voor mij was duidelijk dat je de vragen over goed en kwaad, oorlog en vrede, niet kunt vermijden, ook als je het antwoord niet weet of tot verschillende antwoorden komt. Een "licence to kill" (of "rules of engagement") betekent niet dat doden goed is, het is nooit goed, maar dat we soms niet aan het kwaad kunnen ontkomen en we dit samen zullen moeten dragen. Of we nou pacifist of militarist zijn. Ik bedoel niet te zeggen dat onze antwoorden of opvattingen niet uitmaken, maar wel dat als ons land militairen uitzendt, wij hen en hun nabestaanden er niet alleen voor mogen laten opdraaien. De oorlog niet vergoeilijken, maar ook niet wegduwen. Een schadevergoeding voor de ouders is misschien net zo zinloos als de dood van hun zoon - en wat zegt nou eigenlijk mijn stille groet bij zijn graf? - maar het is een erkenning van betrokkenheid.
Zie ook: Leeuwarder Courant 14-02-20
Ouders omgekomen Uruzgan-militairen Aldert Poortema en Wesley Schol krijgen schadevergoeding
Geen opmerkingen:
Een reactie posten