Het is vandaag de dag heel gebruikelijk dat in een talkshow onder in het scherm citaten uit het gesprek worden weergegeven. Het kan om een direct of een indirect citaat gaan:
Jan Jansen
"Ik was direct verliefd op haar"
of:
Jan Jansen
was op slag verliefd op zijn toekomstige vrouw
Ik zag dit verschijnsel voor het eerst in 1994 op de Duitse televisie, toen ik in Duitsland woonde. Ik herinner mij nog goed hoe verbaasd ik was over deze vorm van 'caption' en daardoor weet ik dat het toendertijd in Nederland nog niet voorkwam. Nu is het heel gewoon. Op de Duitse televisie komt het overigens nog steeds vaker voor dan op de Nederlandse publieke zenders (de commerciëlen volg ik niet).
Wat mij opvalt, is dat dit citaat nogal eens te vroeg komt, dat wil zeggen: voordat de tekst is uitgesproken. Ik vind dat een absolute doodzonde, zou dat als regisseur of producent nooit toestaan. Maar wie ben ik? Vandaag zag ik op de Duitse televisie weer zo'n voorbeeld. Zodra de geïnterviewde aan het woord komt, verschijnt onder in beeld zijn naam met daaronder "werd per mobiele telefoon ontslagen". Pas een halve minuut later vertelt hij dit verhaal. "Hoe hoorde u over uw ontslag?" "Ik werd in de auto gebeld." Niet alleen wordt het verhaal vooraf door 'de regie' verraden, ook wordt de kijker de illusie ontnomen dat het op dit moment verteld wordt. Live. Tegen die illusie wordt steeds vaker gezondigd, valt mij op. Televisiemakers gaan er kennelijk vanuit dat de kijker volwassen geworden is en wel weet dat een gesprek vooraf is opgenomen. Maar daarmee vergeet de televisiemaker de kern van televisie maken: dat het illussie is - en dat moet zo blijven.
Dit is een heel interessante manier om naar dit fenomeen te kijken. Ik denk dat er ook andere manieren zijn, en dat er soms wel een goede reden kan zijn om de "clou" weg te geven.
BeantwoordenVerwijderenEen boek van Agatha Christie is gebaseerd op het geheim zijn van de oplossing van het mysterie. Het zou een doodzonde zijn als daar als onderschrift onder elke pagina de oplossing zou staan. Maar denk je eens in wat er gebeurt als je het verhaal voor de tweede maal leest: dat is geweldig, je ziet ineens allerlei aanwijzingen waar je de eerste keer helemaal geen acht op hebt geslagen.
Zo zou het ook in een journalistiek stuk kunnen gaan: mensen die het verhaal kennen kijken op een andere manier. En misschien is dat wel de manier waaraan de regisseur de voorkeur geeft.
Ik denk inderdaad dat het (vooraf weergeven van een citaat) een bewuste keuze kan zijn - een teaser, of het stevig 'neerzetten' van de spreker. Toch voel me in de praktijk in veel gevallen 'verraden'.
BeantwoordenVerwijderen