Totta gestopt

De gemeente Nissewaard (Spijkenisse) stopt met het opsporen van verdachten van bijstandsfraude met het softwareprogramma Totta Data Lab. Dat meldt omroep Rijnmond op basis van een persbericht van de gemeente. Onderzoek van TNO heeft uitgewezen dat het systeem fouten maakt. Vakbond FNV was na klachten van leden van plan om naar de rechter te stappen. 

Werk en Inkomen Lekstroom (WIL), de sociale dienst waar de gemeente Houten in samenwerkt, werkte als eerste mee aan de ontwikkeling van dit programma, maar stopte ermee in 2019 wegens een tekort aan personeel. Tot die tijd werden de gegevens van alle bijstandsgerechtigden periodiek naar het marketingbureau Totta in Amsterdam gestuurd, dat met behulp van algoritmes per persoon het risico op fraude berekende. Mensen met de hoogste risicoscores konden op een gericht onderzoek rekenen. Voor Omroep Houten heb ik veel onderzoek gedaan naar het gebruik van dit systeem (go.stylo.nl/algo).

Onlangs liet het college van burgemeester en wethouders van Houten in antwoord op raadsvragen weten dat het dagelijks bestuur van WIL het besluit heeft genomen dat niet meer gewerkt wordt met algoritmes (antwoord op vraag 12). 

TNO heeft het systeem voor de gemeente Nissewaard onder de loep genomen. TNO laat weten dat het systeem op twee punten niet voldoet. Zo is moeilijk te controleren of Totta Data Lab inhoudelijke en procedurele eisen naleeft. Daarnaast bleek het programma met dezelfde input verschillende uitkomsten te geven. Het was dus niet betrouwbaar.

Doordat Nissewaard het gebruik van het programma nu staakt, is een gang naar de rechter niet meer nodig. De FNV had graag een principiële uitspraak van de rechter gehad. In februari 2020 verbood de rechter al het toepassen van SyRi, een vergelijkbaar systeem. FNV hoopte toen dat Nissewaard ook met Totta Data Lab zou stoppen. "Maar dat is niet gebeurd. Nu is er wel onderzoek gedaan door TNO, dat heeft ook 30 duizend euro gekost", vult Maureen van der Pligt van FNV aan in een reactie voor omroep Rijnmond. 

Volgens Nissewaard heeft het gebruik van het algoritme geen effect gehad op de uitkomst van de onderzoeken. "Het algoritme heeft altijd alleen het voorwerk gedaan. Er zijn geen uitkeringen beëindigd of aangepast alleen door het resultaat van het algoritme."

Nissewaard gaat na de zomer besluiten hoe de gemeente in de toekomst bijstandsfraude wil gaan opsporen.

Bronnen: 

- Persbericht gemeente Nissewaard 05-07-21 

- Omroep Rijnmond 06-07-21 

- TNO-rapport over Totta 22-06-21 (PDF 44p)

- Antwoorden op raadsvragen D66 gemeente Houten 01-07-21  

Onderzoek door Ytzen Lont (Stylo) voor Omroep Houten >>> go.stylo.nl/algo