In arren moede

Amira (*) heb ik in januari van dit jaar ontmoet in Sierra Leone, Afrika. Zij is 21 jaar oud en studeert voor accountant in de hoofdstad Freetown. Ze heeft net een stage op een bank achter de rug. Ik zeg: "Nu ben je bankier". Maar ze heeft geen rooie cent. Door de week woont ze op een klein kamertje tegenover het college, met drie studentes in één eenpersoons bed, en in de weekends is ze bij haar moeder. Haar moeder, die weduwe is en haar vijfjarige kleindochtertje opvoedt,  heeft ook geen rooie cent. Amira's broer, de vader van het meisje, studeert in Europa. Laat hem voor geld zorgen - maar hij heeft ook geen cent te makken. Soms hebben ze geen eten, maar vaak schijnen ze zich ook wel weer te redden. De moeder heb ik nooit ontmoet, maar verschillende keren aan de telefoon gesproken. Ik heb haar een goede gezondheid gewenst en gecomplimenteerd met haar dochter. Een paar keer heb ik moeder en dochter geholpen met wat geld. Op een keer had Amira geen geld om naar haar stageplek te gaan. Omdat ik een paar weken in Freetown ben geweest, kon ik zelf uitrekenen wat een taxi kost: vijf dagen in de week naar de bank en terug naar huis, 4000 leones per dag, 20.000 leones in een week. Dat is dan € 3,44. Dat heb ik aan haar overgemaakt. De kosten kon ik mij ook nog wel veroorloven: 1 euro, dus samen € 4,44. Probleem opgelost.

Geld overmaken naar Afrika is makkelijk. Via Western Union. Afrikanen vragen heel makkelijk om geld. Blank = rijk. Sparen en budgetteren doen ze zelden of nooit. Bonnetjes kennen ze niet. Maak je geen zorgen over de dag van morgen. Soms denk ik wel eens: Afrikanen kiezen voor armoede. Sierra Leone heeft een grote rijkdom aan bodemschatten, diamant, goud, maar het is één van de armste landen van de wereld. Soms geef ik geld - dat gaat, zoals gezegd, heel gemakkelijk - andere keren zeg ik "nee" - dat wordt even zo gemakkelijk geaccepteerd. Soms word je bedrogen, maar vaak zijn de problemen reëel.

Amira heeft mij al een paar keer verteld, dat haar moeder voor het einde van deze maand de huur moet betalen voor de volgende drie maanden. Anders wordt ze het huis uitgezet. En met haar natuurlijk het meisje van vijf. Ook de oudere kinderen kunnen dan niet meer thuiskomen. Of vindt ze wel weer een ander adres? Vanmorgen vroeg Amira mij concreet om geld. Ik had die vraag verwacht. Moeder moet 300.000 leones huur betalen voor drie maanden. Dat is een kapitaal. Welgeteld een kleine € 60,00. Ik heb dit keer "nee" gezegd. Waarom? Omdat ik pas een paar grote uitgaven heb gehad en ik afhankelijk ben van onzekere opdrachten. Omdat het een bodemloze put is. Want waar haalt ze over drie maanden opnieuw geld vandaan als ze geen eigen inkomen heeft? Omdat het een structurele oplossing niet dichterbij brengt. En toch, voor €60,00 kan je het probleem weer drie maanden voor je uitschuiven. Kan moeder nog in haar huis blijven wonen.

Nu gooi ik de vraag maar eens in de groep. Nee, ik hoef voor mijzelf geen advies. Ik weet - met alle twijfel - wanneer ik ja of nee moet zeggen. Dus als je met mij "nee" zegt, dan zijn we het daar wel over eens. Maar misschien voelt iemand zich geroepen, letterlijk of figuurlijk. Misschien weet iemand wel een oplossing, incidenteel of structureel. Toen Amira mij rondleidde op de campus vroeg ze mij binnen de kortste keren of ik haar "adoptive father" wilde worden. Ik heb direct duidelijk "nee" gezegd, omdat ik wist dat ik dat niet kon. Maar toch, als je nou eens studiekosten, huur van dochter of die van moeder geheel of gedeeltelijk voor je rekening zou nemen, zou dat dan niet...? Of staat dat een structurele oplossing juist in de weg? En als je Amira helpt, dan kan ik zo een dozijn anderen noemen die hulp nodig hebben. Of draagt elk gebaar van hulp, hoe klein ook, een weekje vervoer à € 3,44, bij aan een oplossing? En nee, ik ga geen stichting oprichten.  Die zijn er al zoveel.

Toen ik van luchthaven Lungi richting Freetown reed, zag ik ineens wat 'proletariaat' betekent: mensen die niets hebben dan hun kinderen (proles, kroost). Al die huisjes met veranda's met moeders en kinderen. Ik bedacht: ik hoef deze mensen niet te begrijpen en hun problemen niet op te lossen, ik ga hen alleen ontmoeten. En dat heb ik gedaan. Onder de indruk van hun oerkracht en hun naïviteit. Verder weet ik het ook niet. Mocht iemand iets willen doen of in contact willen komen met Amira of haar moeder of één van mijn vele andere Afrikaanse vrienden, laat het mij dan maar weten.

Reacties hieronder of via post@stylo.nl of via @ytzen op Twitter. 

(*) Dit verhaal heb ik gepubliceerd op 28 april, maar bij ander inzien bevatte het te veel herkenbare persoonlijke gegevens (voornaam, onderwijsinstelling, gezondheid). Via zoekmachines zou dit naar betrokkenen te herleiden zijn. Daarom heb ik de naam gewijzigd en enkele andere herkenbare gegevens geschrapt. 
Nieuwe versie 29 april 2014.