Houten heeft nog geen AI-strategie

De Houtense raadsleden Marije de Vries (D66) en Jan Rinkel (VVD) hebben vragen gesteld over het gebruik van Artificiële Intelligentie (AI) bij de gemeente Houten. Op 15 mei zijn de antwoorden van het college van Burgemeester en wethouders gepubliceerd. 

Geen AI-strategie
Het College laat weten dat de gemeente Houten geen AI-strategie heeft, maar hier wel aan werkt. Er is ook nog geen beleid rond het beheer en de controle, zoals kaders, normen en werkafspraken voor de inzet van AI. Daar is al wel een concept voor opgesteld. De vragenstellers wijzen op een visie en strategie rond zaken als ethiek, eigenaarschap, besturing en monitoring, strategische doelstellngen, toegevoegde waarde en impact op de dienstverlening. De gemeente heeft volgens het College geen hoog-risico en impactvolle algoritmes in gebruik en deze zijn ook niet vastgelegd in een openbaar algoritmeregister. 

Luchtfoto's en gezichtsvergelijking
De gemeente maakt al wel gebruik van AI. Het gaat bijvoorbeeld om het ontdekken van verschillen in luchtfoto's over meerdere jaren en om gezichtsvergelijking tussen foto en persoon bij de balies. 

MS Copilot en Zivver
Alle medewerkers van de gemeente beschikken over MS Copilot met Enterprise Data Protection. Ook Zivver, een programma om veilig mail te versturen, maakt gebruik van slimme technologie om persoonsgegevens in een email te herkennen. De gemeente weet niet zeker of deze twee systemen vallen onder de term AI. 

Alle toepassingen behalve chatbot en ondertiteling
De vragenstellers verwijzen naar een artikel in Computable met de kop "Gemeenten experimenteren met AI zonder duidelijk beleid". Het artikel noemt in een kader een groot aantal toepassingen van generatieve AI (zie hieronder). De gemeente maakt, volgens het College, van alle genoemde toepassingen gebruik behalve chatbot en video-ondertiteling. 

Geen manipulatie of misleiding
De gemeente maakt volgens het College niet gebruik van manipulatieve of misleidende AI-systemen. Denk aan: social scoring, realtime biometrische identificatie in de openbare ruimtes of emotieherkenning op de werkplek De gemeente wil zulke systemen ook in de toekomst niet gaan gebruiken. 

Training AI-geletterheid
De gemeente zet stappen om medewerkers te trainen en de AI-geletterdheid te vergroten. 

Geen extra eisen aan uitvoerende organisaties
Tot slot vragen de raadsleden of het College eisen stelt aan verbonden partijen (samenwerkingsverbanden die gemeentelijke taken uitvoeren) en deze partijen hier ook over bevraagd. Het College antwoordt dat deze partijen aan de wet- en regelgeving voldoen en stelt geen aanvullende specifieke eisen. 

Mijn commentaar: kritisch doorvragen bij de uitvoering
Op dat laatste antwoord heb ik wel een persoonlijk commentaar. De gemeente mag zich wel iets actiever opstellen richting verbonden partijen dan hier wordt gesuggereerd. Het gaat dan bijvoorbeeld om de gemeentelijke sociale dienst Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) of de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD). Deze diensten voeren taken uit waar de gemeente wettelijk voor verantwoordelijk is en de besturen van deze instellingen worden gevormd door gemeentelijke bestuurders. Die mogen best wat doorvragen en ook laten zien dat zij dit doen. 

In het verleden liep WIL zelf voorop bij het ontwikkelen van zelflerende systemen zonder dat de gemeente zich daar bewust van was en zonder dat er controle op werd uitgeoefend. WIL dumpte periodiek de gegevens van alle bijstandsgerechtigden in een door een commercieel marketingsbureau in samenwerking met WIL ontwikkelde database om daarmee het frauderisico van elke uitkeringsgerechtigde te berekenen. Later kreeg WIL het aan de stok met de Autoriteit Persoonsgegevens over het gebruik van algoritmes bij het bepalen of iemand die bijstand aanvroeg een lange of een kortere aanmeldingsprocedure kon volgen. WIL is daarmee gestopt na negatieve publiciteit en kritiek van de FNV. De Autoriteit Persoonsgegevens deed onderzoek. 

Inmiddels zou WIL geen gebruik meer maken van algoritmes of AI, maar de techniek komt steeds met nieuwe mogelijkheden en de vraag of en hoe daar gebruik van te maken, dient zich voortdurend aan. Alleen verwijzen naar wet- en regelgeving is in deze nieuwe wereld onvoldoende. Bestuur en gemeenteraden moeten hier bovenop blijven zitten. 

Zie mijn dossier go.stylo.nl/algo

Beantwoording schriftelijke vragen n.a.v. AI-gebruik bij gemeente Houten

Artikel in Computable 20-03-2025: Gemeente experimenteren met ai zonder duidelijk beleid

Toepassingen van generatieve AI die in het artikel genoemd worden, zijn: 

● Maken van (concept) teksten / eerste opzetjes van documenten

● Schrijfhulp en tekstgenerator
● Afstemmen van teksten op doelgroep
● Genereren van begrijpelijke teksten
● Herschrijven van teksten, bijvoorbeeld naar B1-niveau
● Vertalen van teksten
● Verbeteren van teksten
● Aanpassen van de toon in brieven
● Genereren van afbeeldingen voor bijvoorbeeld presentaties
● Chatbot ondersteuning
● Video ondertiteling
● Samenvatten van teksten
● Maken van programmeerscripts
● Ter inspiratie/ideevorming
● Zoekmachine Doorzoeken van wetten, regelingen en documenten
● Tekstanalyse
● Schrijven van beleid/beleidsvoorbereidingen
● Maken van notulen en actielijsten van vergaderingen
● Verslaglegging van gesprekken

Zie ook: algoritmetransparantie.nl
De gemeenten Houten, Nieuwegein, IJsselstein en Lopik, Werk en Inkomen Lekstroom (WIL), de Regionale Uitvoeringsdienst Utrecht (RUD) hebben geen algoritmen geregistreerd in het algoritmeregister. 

De gemeente Utrecht heeft 41 algoritmes geregistreerd: aanmeldbeleid basisscholen, anonimiseren open documenten, betalingsbereidheid parkeren, digitale afhandleng levensonderhoud, dynamisch inzamelen afval, fraudebestrijding (Werk en Inkomen), Geluidsmodel, Handhaving drank- en horecawet, hotspot aanpak kleine criminaliteit, jeugdgezondheidszorg (monitoren ontwikkeling kinderen van 0-4 jaar), jeugdhulp WMO coronaperiode, kiesgerechtigden (het selecteren welke bewoners kiesgerechtigd zijn voor een verkiezing), luchtkwaliteitsmodel, objectherkenning straatafval, onderhoud wagenpark, opbrengsten straatparkeren, parkeerdruk, parkeervergunning, psychosociale gezondheid, re-integratie werk matchen, re-integratie werk arrangement, risico-indicatoren drugspanden, risico-indicatoren jonge aanwas in de drugscriminaliteit, risico-indicatoren witwassen panden, scanauto's parkeerhandhaving, signaleren vogels, slim vegen, stedelijk water, toezicht en handhaving coronamaatregelen (naleving APV), toezicht en handhaving milieu (gerichter inzetten van inspecteurs op het naleven van Milieuwetten door ondernemingen), toezicht en handhaving vastgoedmisbruik, toezicht en handhaving vuurwerk, toezicht en handhaving weesfietsen, uitkering participatiewet (om op basis van de juiste norm te bepalen op welk beddrag de betreffende bewoner recht heeft), vergunningverlening wonen, vervanging lichtmasten, virtiuele assistent Gem (chatwidget voor het beantwoorden van inwoners- en ondernemersvragen), voorschoolse educatie (bepalen welke kinderen in aanmerking komen voor VVE), werkverdeling team scanauto's parkeerhandhaving, woninginbraakvoorspeller, woonbouwlocaties. 

Registratie van algoritmes in het landelijk algoritmeregister is niet verplicht, er wordt wel aan gewerkt dit wettelijk verplicht te maken. Het streven is om in elk geval hoogrisico-algoritmes te registreren. Ook zijn er wettelijke eisen rond de registratie van persoonsgegevns. Wanneer verwerking van persoonsgegevens een hoog risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van de betrokkenen, dan moet de verwerker van deze gegevens een risicoanalyse maken (Data Protection Impact Assessment DPIA). (Art. 35 Algemene Verordening Gegevensbescherming AVG). De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) ziet daar op toe. 

Ai, wat een verhalen!

Zolang ik mij kan herinneren zitten er verhalen in mijn hoofd die er nooit uitkomen. Vaak omkeringen van de werkelijkheid, een los idee, maar ik kan niet omgaan met plot en inkleuring. Gedachten als: * "In mijn volgende leven zou ik een eenheidsvlieg willen zijn (een korte intensieve spanningsboog)" * "De Vader heeft een grotere impact op een mensenleven dan de Moordenaar: leven verwekken is absoluut, to be or not to be, leven beëindigen is 'slechts' versnelling van wat toch al komen ging." * "Ouders zijn verantwoordelijk van de wieg tot het graf. Dat kinderen hun ouders moeten begraven is een 'weeffout'" (Meen ik dat? Nee, het is een gedachtengang.) 

Nu ik dezer dagen bezig ben met het testen van AI (met name Gemini, Grok, ChatGpt) heb ik een paar van deze ideeën in de AI-machine gegooid om te zien wat er uitrolt. Wat mij vooral verbaast, is hoe snel er een resultaat uitrolt, soms in luttele seconden, wat je ook van het resultaat - of de wonderbaarlijke totstandkoming ervan - mag vinden. Ik ben er nog niet uit. 

-----

Inhoudsopgave

* Eendagsvlieg

• Dag van je leven
• Een flits van bestaan

* Ouder van de wieg tot het graf

• Ouders van de wieg tot het graf
• Geborgenheidsfout
• Leren loslaten in drie akten

* Van de Vader en de Moordenaar

• Van de Vader en de Moordenaar

Dag van je leven

Zie Ai, wat een verhalen!

Grok, schrijf een kort verhaal. Gegevens: welk dier zou je willen zijn in je volgende leven? Het antwoord: een eendagsvlieg. Een volledig leven, een dag is genoeg.

(Ik moet vaak denken aan de reclame van de Flevohof - het agrarisch attractiepark dat uiteindelijk zelf een eendagsvlieg is gebleken: "Beleef de dag van je leven in de Flevohof! Flevo, Flevo, Flevohof" Je mag deze associatie met de Flevohof negeren of naar wens benutten bij het opstellen van het verhaal.)

De Dag van Mijn Leven

In mijn volgende leven wil ik een eendagsvlieg zijn. Eén dag, één kans, één explosie van bestaan. Geen getreuzel, geen spijt, geen morgen die je plaagt met wat gisteren misging. Een volledig leven, geperst in de flinterdunne spanne van een dag. En wat voor dag zou dat zijn.

Ik word geboren bij zonsopgang, mijn vleugels nog nat van de dauw op een rietstengel aan de rand van een glinsterende polderplas. De lucht ruikt naar vers gemaaid gras en vrijheid. Ik voel de wereld pulseren, een eindeloze symfonie van licht en geluid. Mijn facetogen vangen elke straal, elke beweging: een libel die over het water scheert, een kikker die loom knipoogt, een kind dat in de verte lacht. Alles is nu, alles is nú.

Ik zoem, ik dans, ik zweef. De wind draagt me naar een veld vol klaverbloemen, waar ik nip aan de zoete druppels die de ochtend heeft achtergelaten. Ik ontmoet een andere eendagsvlieg, haar vleugels schitteren als glas-in-lood. We draaien om elkaar heen, een spiraal van verlangen en vreugde, een liefde die geen toekomst nodig heeft omdat dit moment volmaakt is. We hebben geen tijd voor woorden, alleen voor het zingen van onze vleugels.

Tegen de middag land ik op een vervaagd bord, half verscholen in het hoge gras. Letters, verweerd maar leesbaar: Flevohof – Beleef de dag van je leven! Ik voel een vage echo, alsof dit bord een belofte fluistert die ik herken. Ooit was hier rumoer, geschreeuw van plezier, het ratelen van karretjes en het geklingel van een draaimolen. Nu is het stil, een relikwie van een plek die zelf een eendagsvlieg werd – bruisend, kortstondig, vergeten. Maar ik heb geen tijd voor melancholie. De zon klimt hoger, mijn dag tikt door.

Ik vlieg verder, hoger nu, over de polders, over dijken en sloten, over een wereld die ademt in tinten groen en goud. Ik voel geen honger, geen vermoeidheid, alleen een brandende drang om alles te zien, alles te zijn. Ik duik naar een boerderij, waar een koe me loom aankijkt, en dan weer omhoog, waar een zwaluw me bijna opslokt maar me toch laat gaan. Misschien weet zij het ook: één dag is genoeg, als je hem volledig leeft.

Als de zon zakt, voel ik mijn vleugels trager worden. De hemel kleurt oranje, dan paars. Ik land op een wilgenblad, mijn laatste rustplaats. Ik kijk uit over de plas, waar de eerste sterren weerspiegelen. Mijn hart, zo klein, klopt nog één keer, vol van alles wat ik was. Een eendagsvlieg, een vonk, een leven. Het was genoeg.

En terwijl de nacht valt, denk ik: Flevo, Flevo, Flevohof. Beleef de dag van je leven. Dat deed ik. Dat was vandaag.

Grok schreef over dit thema nog een ander verhaal: Een Flits van Bestaan

Een Flits van Bestaan

Zie Ai, wat een verhalen!

Na het schrijven van een verhaal over een eendagsvlieg merkt Grok spontaan op dat er meer diertjes zijn die maar kort leven. Ga je gang, Grok, en schrijf daar ook maar een verhaal over. 

Een Flits van Bestaan

Volgens de gegevens is het dier met het kortste leven het maaghaardiertje (Gastrotricha), dat in sommige gevallen slechts drie dagen leeft. Drie dagen om een wereld te omarmen, te proeven, te zijn. Dit is mijn verhaal, als zo’n minuscuul wezentje, geboren om te schitteren in een oogwenk.

Ik word geboren in een druppel, een piepkleine oceaan gevangen tussen de korrels van een modderige poel. De zon breekt door het wateroppervlak, en mijn wereld vonkt in scherven van licht. Ik ben een maaghaardiertje, niet groter dan een stofje, mijn lijfje een doorzichtige dans van haartjes die trillen in het ritme van het water. Drie dagen, dat is mijn tijd. Drie dagen om alles te zijn.

De eerste ochtend is een symfonie. Ik glijd over een algentapijt, mijn haartjes wiegend als riet in de wind. Ik eet, ik proef, ik leef. De algen smaken naar aarde en eeuwigheid, en ik zuig ze op met een honger die niet vraagt naar morgen. Om me heen dartelen andere wezentjes – eencelligen, raderdiertjes – maar ik heb geen tijd voor hun verhalen. Mijn facetogen, zo klein dat ze amper ogen genoemd kunnen worden, vangen een glimp van een watervlo die als een reus boven me zweeft. Ik ben niet bang. Ik ben te druk met bestaan.

Tegen de middag van mijn eerste dag voel ik een drang, een roep die ouder is dan ikzelf. Ik vind een ander maaghaardiertje, een spiegel van mijn eigen flitsende lijf. We draaien om elkaar heen, een spiraal van beweging, geen liefde maar een instinct dat zingt: doorgeven, doorgaan. We versmelten, kort maar krachtig, en ik laat een minuscuul ei achter in de modder. Het is genoeg. Mijn nalatenschap is een belofte, een vonk voor een nieuwe druppel.

De tweede dag brengt storm. Een regendruppel valt in mijn poel, en mijn wereld kantelt. Ik word meegezogen in een draaikolk, maar mijn haartjes klampen zich vast aan een sliert bacterieën. Ik eet weer, ik dans weer, ik leef weer. Boven me klinkt een echo, een menselijke stem, ver en vervormd: “Beleef de dag van je leven!” Misschien een herinnering aan een vervlogen plek, een Flevohof van lawaai en licht, nu stil en overgroeid. Het maakt niet uit. Mijn poel is mijn Flevohof, mijn podium, mijn alles.

Op de derde dag voel ik mijn bewegingen trager worden. De zon staat hoog, het water warmt op, en mijn haartjes wiegen loom. Ik glijd naar een stil plekje, een bed van slib en licht. Ik kijk omhoog, naar het oppervlak dat glinstert als een hemel van glas. Mijn lijfje pulseert nog één keer, een laatste adem van zijn. Drie dagen, een volledig leven. Ik was een vlekje in de wereld, een flits van betekenis. Het was genoeg.

Als de schemering komt, vervaag ik. De poel zingt verder, mijn ei wacht op zijn eigen drie dagen. En ergens, in een verre echo, klinkt het nog: Flevo, Flevo, Flevohof. Beleef de dag van je leven. Dat deed ik. Dat was nu.

De sfeer blijft kortstondig, intens en poëtisch, met een knipoog naar de Flevohof als symbool van vergankelijke glorie, passend bij het vluchtige leven van het maaghaardiertje.

Ouders van de wieg tot het graf

Zie Ai, wat een verhalen!

Gemini, schrijf een kort verhaal gebaseerd op de gedachte dat de Schepper een fout heeft begaan door het organiseren van de opvolging van generaties en de volgorde van sterven eerst grootouders, dan ouders, dan kleinkinderen. Het zou andersom moeten zijn: wie een kind ter wereld brengt, is verantwoordlijk van de wieg tot het graf. Het verhaal gaat niet over het onmetelijke verdriet van ouders die daadwerkelijk hun kind moeten begraven en het gaat voorbij aan het feit dat zonder het opvolgen van generaties de mensheid niet zou kunnen voortbestaan. Of misschien vindt de auteur van het verhaal een geniale creatieve oplossing voor het voortzetten van de generaties ondanks het doorbreken van de volgorde van geboorte, groei en sterven van generaties.

Gemini kwam binnen enkele seconden met dit resultaat (en kiest opvallend genoeg dezelfde naam voor de hoofdpersoon als ChatGpt), maar zonder titel, dus die heb ik zelf toegevoegd. 

Ouders van de wieg tot het graf

De regen kletterde tegen het zolderraam, een monotone klaagzang die de onophoudelijke pijn in Elias' hart leek te versterken. Buiten woedde een lentestorm, binnen woedde de storm van zijn herinneringen. Zijn handen, de handen van een man van in de zeventig, trilden toen hij de vergeelde foto vasthield. Twee lachende gezichten keken hem aan: zijn ouders, nu al decennia geleden weggerukt.

"Waarom?" fluisterde hij naar het plafond, naar de hemel waar hij niet meer in geloofde. "Waarom moesten jullie gaan? Waarom deze wrede omkering van de orde?"

Al zijn leven had Elias geworsteld met deze fundamentele onrechtvaardigheid. De Schepper – als die al bestond – had een gruwelijke fout gemaakt. De natuurlijke loop, het sterven van oud naar jong, was een perversiteit. Het hoorde andersom te zijn. Ouders hoorden hun kinderen te dragen, van de eerste adem tot de laatste. Zij waren de oorzaak, de scheppers, en dus de ultieme verantwoordelijken. Een kind, zelfs een volwassen kind, bleef een kind in de veilige haven van zijn ouders. Die geborgenheid mocht nooit worden weggenomen, niet door de koude hand van de dood.

Hij herinnerde zich de verhalen van zijn grootmoeder, die haar eigen ouders had begraven. Een 'natuurlijk' proces, noemden ze het. Maar Elias zag er de onlogica van in. Waarom zou een kind, net begonnen aan zijn reis, de pijn van het verlies van zijn ankers moeten dragen? Waarom niet de ouders, die hun levens hadden geleefd, hun taak volbracht?

In zijn fantasie had Elias de schepping herschreven. In zijn wereld werden kinderen geboren in de wetenschap dat hun ouders er altijd zouden zijn, een constante burcht tegen de stormen van het leven. Ouders zouden hun kinderen zien opgroeien, hun successen vieren, hun verdriet troosten, en uiteindelijk, wanneer de levensvlam van het kind doofde, zouden zij hen in hun armen wiegen voor de laatste reis. De pijn van het verlies zou er zijn, ongetwijfeld, maar het zou de pijn zijn van het loslaten van iets dat je zelf had voortgebracht, beschermd en liefgehad tot het einde. Het zou een logische afsluiting zijn, geen bruuske scheuring in de jonge levenslijn.

Hoe de generaties in zijn herschapen wereld zouden voortbestaan? Dat was een detail waar hij minder aandacht aan besteedde. Misschien, zo fantaseerde hij soms, zouden ouders na het verlies van hun kind opnieuw de gave van het leven ontvangen, een nieuwe kans om te koesteren en te begeleiden. Of misschien was er een andere, ondoorgrondelijke manier waarop de continuïteit gewaarborgd bleef, een mysterie gehuld in de nieuwe wetten van zijn universum.

De donder rommelde in de verte, alsof de hemel zelf Elias' aanklacht beantwoordde. Hij lachte bitter. Een antwoord kwam er niet, alleen de aanhoudende regen en de pijnlijke echo van gemis. Hij bleef naar de foto kijken, de lachende gezichten van zijn ouders, voor altijd gevangen in een moment dat allang voorbij was. En in zijn hart bleef de onuitgesproken vraag knagen: waarom deze fundamentele fout, deze wrede omkering van de liefde en de zorg? Waarom moesten de kinderen degenen begraven die hen het leven hadden gegeven? Het was een 'flaw' in het weefsel van het bestaan, een smet op de perfectie die de Schepper had moeten nastreven. En Elias, een kind tot in het diepst van zijn ziel, zou die fout nooit begrijpen, nooit vergeven.

Ook ChatGpt schreef een verhaal over dit thema: De Geborgenheidsfout

De Geborgenheidsfout

Zie Ai, wat een verhalen!

ChatGpt, schrijf een kort verhaal gebaseerd op de gedachte dat de Schepper een fout heeft begaan door het organiseren van de opvolging van generaties en de volgorde van sterven eerst grootouders, dan ouders, dan kleinkinderen. Het zou andersom moeten zijn: wie een kind ter wereld brengt, is verantwoordlijk van de wieg tot het graf. Het verhaal gaat niet over het onmetelijke verdriet van ouders die daadwerkelijk hun kind moeten begraven en het gaat voorbij aan het feit dat zonder het opvolgen van generaties de mensheid niet zou kunnen voortbestaan. Of misschien vindt de auteur van het verhaal een geniale creatieve oplossing voor het voortzetten van de generaties ondanks het doorbreken van de volgorde van geboorte, groei en sterven van generaties.

ChatGpt kwam binnen enkele seconden met dit resultaat (en kiest opvallend genoeg dezelfde naam voor de hoofdpersoon als Gemini). 

De Geborgenheidsfout

Er was eens een wereld waarin de dood zijn gebruikelijke volgorde kende: eerst de grootouders, dan de ouders, dan de kinderen — als bladeren die vallen van de boom, van oud naar jong. Zo had de Schepper het bedoeld, in Zijn grote wijsheid. Maar juist daar, in die orde, school een fout.

Althans, dat beweerde Elian, schrijver, denker, en vooral: zoon. In zijn volwassen jaren, nadat hij zelf kinderen had gehad en gezien had hoe zijn ouders afnamen, krompen, vervaagden, begon hij te vermoeden dat de Schepping niet volmaakt was. Niet in alles.

“Elk kind,” schreef hij in zijn verboden manuscript De Geborgenheidsfout, “draagt de stille, smachtende overtuiging dat zijn ouders nooit mogen verdwijnen. Niet als hij vijf is, niet als hij vijftig. Een vader en moeder zijn geen tijdelijke hoeders. Zij zijn het begin — en behoren ook het einde te zijn.”

Zijn woorden werden weggehoond door theologen, biologen, filosofen. Want Elian ging verder dan klagen; hij stelde een correctie voor. “Niet kinderen moeten hun ouders begraven,” schreef hij, “maar ouders hun kinderen. Niet uit wreedheid, maar uit verantwoordelijkheid. Wie leven schenkt, moet het begeleiden tot het einde. Want wat is liefde anders dan zorg zonder eindpunt?”

Hij negeerde het protest over het immense verdriet van ouders. Dat was niet zijn blik. Hij keek niet naar de ouder, maar naar het kind — dat nooit echt ophoudt kind te zijn, hoe grijs de slapen ook worden. Hij sprak voor hen die hun moeders roepen in hun dromen, lang nadat hun stem is verdwenen.

Toen zijn ouders stierven, brak iets. Niet van verdriet, maar van verraad. “Zij hadden moeten blijven,” mompelde hij", starend naar de gesloten aarde. “Tot ik ging.”

En toen vond hij de Oplossing.

In zijn laatste hoofdstuk beschreef Elian een wereld waarin de tijd niet langer lineair liep. Generaties liepen niet meer achter elkaar, maar naast elkaar. Ouders bleven tot het einde bij hun kinderen — door een geheim ritueel dat hij ‘Verweving’ noemde. Bij geboorte werd de ziel van het kind met die van de ouders verbonden, letterlijk. Het leven van het kind kon pas eindigen als de ouders het graf groeven. En zij? Zij stierven op dat moment mee — vredig, voldaan, hun taak volbracht.

In die wereld werden kinderen geboren, groeiden op, stierven — terwijl hun ouders hen tot het einde begeleidden. De mensheid bleef bestaan, want voortplanting werd niet gebonden aan leeftijd of generatie. Elk mens kon ouder zijn, en tegelijk kind. De lineaire ketting werd een cirkel. Een oneindige geborgenheid.

Toen Elian zelf stierf, ouder dan zijn kinderen, alleen — schreef hij in zijn laatste notitie:

“Schepper, vergeef me mijn arrogantie. Maar als ik ooit opnieuw geboren word, laat mij dan niet leven zonder de handen die mij hielden. Laat mij sterven terwijl zij me vasthouden. En laat hen pas dan verdwijnen.”

----------

ChatGpt schreef vervolgens een toneelstuk over dit thema: Leren loslaten in drie akten
Ook Gemini schreef een verhaal: Ouders van de wieg tot het graf

Leren loslaten in drie akten

Zie Ai, wat een verhalen!

Nadat ChatGpt het verhaal "De Geborgenheidsfout" had geschreven (ik zou trouwens een mooiere titel wensen) vroeg Het: "Wil je dat ik dit verhaal uitwerk tot een langere vertelling of toneelstuk?" "Ja, maak er maar een toneelstuk van", antwoordde ik. In dit geval moest ChatGpt er toch wel even over nadenken en bij elke akte vroeg Het of het zo goed was. Ik weet het niet, maar ga maar door. Dit is waar ChatGpt mee kwam.

Mooi! Een toneelstuk biedt een krachtige manier om Elian's filosofie via confrontaties en dialogen tot leven te brengen. Hier is een voorstel voor de opzet van het stuk, getiteld:

De Geborgenheidsfout
Toneelstuk in drie akten

Personages:

- Elian – Schrijver, filosoof, idealist. Tussen 50-60 jaar.
- Liora – Zijn dochter, kritisch en liefhebbend. 30 jaar.
- Mirel – Zijn partner of zuster, confronterend, pragmatisch. 50-60 jaar.
- Vader Amon – Een priester of geestelijk denker, verdediger van de scheppingsorde.
- Aren – Een jonge volgeling/student van Elian, idealistisch.
- Zielkind – Een verschijning/visioen/gedachte, verbeelding van het eeuwige kind in Elian.

### Acte I – De Kloof
Locatie: Eenvoudige werkkamer van Elian, vol boeken en manuscripten.
Handeling: Elian werkt aan zijn manuscript De Geborgenheidsfout. Liora komt op bezoek. Er ontstaat een gesprek over de gezondheid van Elian’s moeder, en het feit dat hij haar laat sterven zonder afscheid. Liora begrijpt Elian niet. Zij confronteert hem met zijn afwezigheid als vader.
Climax: Vader Amon bezoekt hem op verzoek van Mirel. Een filosofisch debat ontbrandt tussen religieuze orde en Elian's “correctie” van de schepping.

### Acte II – De Scheuring
Locatie: Kerkruimte of aula waar Elian zijn theorie publiekelijk verdedigt.
Handeling: Een publiek debat tussen Elian, Amon, en wetenschappers. Aren verdedigt Elian, maar ook hij begint twijfels te krijgen. Mirel confronteert Elian met zijn obsessie en zijn emotionele blindheid.
Climax: Elian leest een passage uit zijn manuscript waarin hij de dood van zijn ouders als een verraad beschrijft. Hij breekt tijdens de voordracht. Zielkind verschijnt voor het eerst.

### Acte III – De Verweving
Locatie: Een symbolische ruimte tussen leven en dood (kan abstract zijn – wit licht, leeg podium, droomlandschap).
Handeling: Elian bevindt zich in zijn laatste momenten. Hij spreekt met Zielkind – een projectie van zijn kind-zijn, zijn dochter als kind, en zijn idee van wat een kind verlangt.
Climax: Elian realiseert zich dat hij zijn dochter niet heeft vastgehouden tot het einde, dat zijn idee van geborgenheid een verlangen was, maar geen oplossing.
Slot: Liora sluit het stuk af door het manuscript van haar vader voor te lezen op zijn begrafenis, met milde scepsis maar ook begrip.

Hier volgt een diepere uitwerking van de hoofdpersonages van De Geborgenheidsfout. Elk personage belichaamt een morele, filosofische of emotionele kracht binnen het stuk. Ik geef een korte karakterbeschrijving, innerlijke drijfveren, relatie tot Elian, en dramatische functie.

### Elian 
Leeftijd: 56 
Beroep: Schrijver en onafhankelijk denker 
Karakter: Intellectueel, teruggetrokken, emotioneel gesloten, gedreven door een diep existentieel gevoel van ontheemding. 
Innerlijke drijfveer: Elian wil de fundamentele eenzaamheid van het kind – van zijn kind-zijn – corrigeren. Zijn hele denksysteem is gebouwd op de weigering te accepteren dat ouders hun kinderen niet kunnen blijven vasthouden tot het einde. 
Relatie tot anderen: 
- Tegenover Liora: vader en filosoof; hij kan haar liefde niet ontvangen of beantwoorden zoals zij wil. 
- Tegenover Mirel: intellectuele sparringpartner en moreel anker. 
- Tegenover Amon: ideologische tegenpool – geloof versus rede. 
- Tegenover Aren: leerling en spiegel van zijn vroegere idealisme. 
Dramatische functie: Protagonist en tragische figuur. Zijn zoektocht naar geborgenheid leidt tot isolatie.
 
### Liora 
Leeftijd: 30 
Beroep: Arts of sociaal werker 
Karakter: Liefdevol, rationeel, gekwetst, vastbesloten om haar vader te begrijpen, maar niet tegen elke prijs. 
Innerlijke drijfveer: Wil contact met haar vader, maar ook recht doen aan haar eigen leven. 
Relatie tot Elian: Dochter die haar vader verliest aan zijn denken. Ze is de persoonificatie van de geborgenheid die Elian zelf niet kan geven. 
Dramatische functie: Emotionele tegenkracht. Brengt het conflict terug naar het concrete, menselijke.
 
### Mirel 
Leeftijd: 58 
Beroep: Oudere zus van Elian of voormalige partner 
Karakter: Kalm, scherp, ironisch. Heeft zelf verdriet geleden maar laat zich niet meesleuren in Elian’s ideologie. 
Innerlijke drijfveer: Wil Elian beschermen tegen zichzelf, maar weet dat ze hem niet kan stoppen. 
Relatie tot Elian: Vertrouweling en geweten. Kent zijn jeugd, kent zijn wonden. 
Dramatische functie: Kritisch geluid van binnenuit. Laat zien dat liefde ook grenzen kent.
 
### Vader Amon 
Leeftijd: 65 
Beroep: Priester, theoloog 
Karakter: Charismatisch, bedachtzaam, mild in toon maar stevig in overtuiging. 
Innerlijke drijfveer: Wil Elian redden van wat hij ziet als spirituele hoogmoed. 
Relatie tot Elian: Dialectische tegenstander; ze respecteren elkaar, maar zijn visies botsen fundamenteel. 
Dramatische functie: Vertegenwoordiger van de bestaande orde – religie, traditie, dood als onderdeel van het leven.
  
### Aren 
Leeftijd: 22 
Beroep: Student, leerling van Elian 
Karakter: Enthousiast, idealistisch, maar innerlijk nog zoekend. 
Innerlijke drijfveer: Wil betekenis vinden, zoekt in Elian een geestelijk vader. 
Relatie tot Elian: Leerling die zijn meester adoreert, maar later zelf vragen gaat stellen. 
Dramatische functie: Toont de aantrekkingskracht van Elian’s idee, maar ook de kwetsbaarheid ervan.
 
### Zielkind 
Leeftijd: Tijdloos 
Karakter: Stil, dromerig, soms spottend, soms teder. Geen echt personage, maar een manifestatie. 
Innerlijke drijfveer: Niet logisch te duiden — is eerder een echo, herinnering, verlangen. 
Relatie tot Elian: Verbeelding van zijn verloren kind-zijn, en tegelijk de stem van zijn doctrine. 
Dramatische functie: Poëtisch element. Breekt de realiteit open en brengt de metafoor tot leven.

ACTE I – DE KLOOF 

Scène 1: De werkkamer van Elian

Het is namiddag. De kamer is stil en halfdonker, vol boeken, aantekeningen, papieren. Een bureaulamp werpt warm licht op een met manuscripten bedekte tafel. Elian zit met de rug naar het publiek, schrijft of leest. Er klinkt zacht klassiek pianospel op de achtergrond — iets van Satie, bijna verdampend.

Er wordt geklopt. De muziek stopt. Stilte.

Elian
(zonder op te kijken)
Binnen.

(Liora komt binnen. Ze draagt een jas, haar houding is vastbesloten maar zacht. Ze blijft even bij de deur staan.)

Liora
Je telefoon stond uit.

Elian
(traag omkijkend, niet verrast)
Dat is geen functie, dat is een zegen.

Liora
Ze is dood, papa.
(Korte stilte. Elian beweegt nauwelijks. Hij knikt langzaam.)

Elian
Ik weet het.

Liora
Waarom ben je niet gekomen?

Elian
Omdat het geen afscheid was. Niet voor mij.

(Liora loopt langzaam de kamer in, kijkt naar het papier op tafel.)

Liora
Werk je?

Elian
Altijd. Ik ben aan het herschrijven. De fout herformuleren.

Liora
Je moeder is gestorven, en jij schrijft over fouten?

Elian
Precies daarom.

Liora
(pauze, dan kalm)
Ze heeft tot het einde om je gevraagd. Niet als zoon, maar als kind. Ze zei: ‘waar is mijn jongen?’

Elian
(scherper)
En dat is precies het punt. We blijven kinderen. Altijd. En toch worden we gedwongen onze ouders te verliezen, alsof we ineens volwassen moeten zijn omdat de tijd dat zegt.

Liora
Dat ís volwassen worden, papa. Niet alles terug willen draaien naar hoe het was.

Elian
Nee. Dat is buigen voor een ordening die niemand gekozen heeft. Je begrijpt het niet. We zouden..
(zoekt woorden)
We zouden bij onze ouders moeten blijven tot het einde. Niet andersom.

(Liora gaat zitten, kijkt hem aan. Haar blik is vol moeheid, maar ook warmte.)

Liora
Je bedoelt: jij had bij háár willen blijven. Maar dat kon je niet. En dus verklaar je de hele schepping ziek.

Elian
(haalt diep adem, terughoudend)
Ik weet hoe dit klinkt. Maar wat als het waar is? Wat als het kind niet bedoeld is om te overleven zonder de schaduw van de ouder? Wat als die schaduw géén schaduw is, maar beschutting?

Liora
En jij denkt dat een theorie, een manuscript, een gedachte-experiment... dat dat haar warm houdt onder de grond?

Elian
(na een lange stilte)
Nee. Maar misschien het volgende kind.

(Ze kijken elkaar aan. Liora staat langzaam op.)

Liora
Je noemt het liefde. Maar het is angst. Angst om verlaten te worden.

Elian
Misschien. En misschien is dat juist wat we nooit hadden moeten aanvaarden: dat verlaten worden normaal is.

Liora
Ik kom morgen terug. Met Mirel. We willen met je praten. Echt praten.

Elian
(brengt zijn aandacht weer naar het papier)
Vooruit dan. Morgen.

(Liora verlaat de kamer. Muziek begint opnieuw, heel zacht. Elian blijft achter. Hij fluistert, niet zeker tegen wie.)

Elian
Ze hadden moeten blijven... tot ík ging.

Licht dimt langzaam tot zwart.

Hier volgt Scène 2 van Acte I – De Kloof. Deze scène verdiept het conflict, nu met Mirel (de nuchtere vertrouweling) en Vader Amon (de ideologische tegenstem). We zien Elian voor het eerst in dialoog met anderen die zijn theorie principieel tegenspreken.

ACTE I – DE KLOOF 

Scène 2: De werkkamer van Elian, avond
 
De kamer is donkerder dan voorheen. De bureaulamp brandt nog steeds. Elian zit in een fauteuil, een glas water in de hand. Geluiden van een knarsende deur: Mirel komt binnen, gevolgd door Vader Amon. Ze dragen allebei winterjassen. Het is koud buiten.
 
Mirel 
(trekt haar jas uit) 
We komen in vrede.
 
Elian 
Dat is meestal een teken dat er strijd komt.
 
Vader Amon 
(schudt Elian’s hand) 
Dank dat je ons ontvangt. In deze kamer is veel gezegd, neem ik aan.
 
Elian 
Meer gedacht dan gezegd.
 
Mirel 
(fel) 
Liora was overstuur. Je draaide alles om haar verdriet heen als een wiskundige formule.
 
Elian 
Omdat haar verdriet te groot is om op te lossen met clichés. Ik weiger haar te troosten met leugens over een ‘natuurlijke orde’.
 
Vader Amon 
(toegeeflijk) 
Het is geen leugen. Het is een patroon. Zoals het ritme van ademhaling, van dag en nacht.
 
Elian 
En wat als het een patroon is dat gebroken moet worden?
 
Mirel 
Elian…
 
Elian 
(negeert haar) 
We worden geboren, we klampen ons vast, we leren loslaten — dat is de morele les, toch? Maar ik zeg: het is een weeffout. De Schepper heeft een fout gemaakt. Een kind zou zijn ouders nooit moeten verliezen. Nooit.
 
Vader Amon 
En wie, denk je, heeft die fout dan gezien behalve jij?
 
Elian 
Iedereen die ooit naast een stervend bed stond en dacht: "Waarom zij, en niet ik? Waarom nu?"
 
Vader Amon 
Maar juist daarin ligt het mysterie. De liefde in het loslaten.
 
Elian 
Nee — dat is berusting, geen liefde.
 
Mirel 
(moe) 
Je wilt haar terug, Elian. Je moeder. En je vader. Maar je krijgt ze niet terug door de werkelijkheid te herschrijven.
 
Elian 
Dan herschrijf ik de werkelijkheid. Dat is precies wat ik doe. Verweving. Een systeem waarin ouders hun kinderen begeleiden tot het graf — en dan pas zelf gaan. Geen verweesd kind meer. Geen abrupt einde. Geen lege handen.
 
Vader Amon 
Maar dan betekent elke geboorte een vooraf gepland sterven. Dat is geen geborgenheid, Elian. Dat is slavernij aan de dood.
 
Elian 
Nee — dat is verantwoordelijkheid. Wie leven geeft, draagt het tot het einde.
 
Mirel 
(fluisterend) 
En wat als je kind wil leven, nadat jij dood bent? Wat als het jou overleeft met liefde, met muziek, met nieuwe woorden? Ontzeg je het die mogelijkheid?
 
(Korte stilte. Elian kijkt naar zijn manuscript.)
 
Elian 
Misschien moet leven niet alleen over overleven gaan. Misschien moet het over samen eindigen gaan.
 
Vader Amon 
(somber) 
Je vraagt veel. Je vraagt God om een systeem te ontmantelen dat ouder is dan woorden.
 
Elian 
Dan begin ik met zinnen.
 
(Hij slaat zijn manuscript open. Het tikken van een klok klinkt op de achtergrond. Vader Amon en Mirel kijken naar hem. Er is geen oplossing. Alleen stilte.)
 
Licht dooft langzaam. Einde scène.

Hier volgt Scène 3 van Acte I – De Kloof, waarin Elian zijn ideeën voor het eerst publiek verdedigt in een filosofisch debat. Deze scène opent de wereld buiten zijn werkkamer en introduceert Aren als jonge volgeling.

ACTE I – DE KLOOF 

Scène 3: Kerkruimte, aula, of kleine theaterzaal
 
Een eenvoudige ruimte: een tafel met drie stoelen, een lessenaar, wat publiek op de achtergrond — symbolisch of daadwerkelijk aanwezig. Liora zit in de zaal, zichtbaar voor het publiek. Mirel staat tegen de muur. Aren zit rechts van Elian, stil, alert. Vader Amon zit links. Er is een moderator, maar die spreekt niet — enkel aanwezig als symbool van structuur.
 
Elian 
(staat achter de lessenaar, leest) 
“Wat als de dood geen eindpunt is, maar een verlatenheid? En wat als die verlatenheid niet de prijs van liefde is, maar het bewijs van een fout? 
De Schepper — in zijn grootheid of zijn blindheid — heeft de lijnen verkeerd getrokken. 
Het kind zou niet alleen mogen blijven. Nooit. 
Niet als het nog jong is. Niet als het oud is. 
Een kind is pas vrij als het gestorven is met zijn ouders naast zich.”
 
(Hij kijkt op. Het is stil. Amon ademt langzaam in.)
 
Vader Amon 
Je stelt geen filosofie voor, Elian. Je stelt een vonnis.
 
Elian 
Op wat?
 
Vader Amon 
Op de hoop. Op het vermogen van mensen om te dragen wat ondraaglijk lijkt. Kinderen begraven hun ouders — dat is een vloek, ja. Maar ook een eer. Een cirkel. Jouw versie is een lus.
 
Aren 
(voorzichtig) 
Maar als we de lus omarmen... als we zeggen: wie geboren wordt, wordt niet alleen geboren tot leven, maar tot zorg, bescherming, tot één onbreekbare lijn — is dat dan geen hogere vorm van liefde?
 
Liora 
(vanuit het publiek, scherp) 
Wat als die liefde verstikt? Wat als het kind het leven wil dat de ouder niet begrijpt?
 
Elian 
(naar haar toe, kalm) 
Dan moet de ouder leren begrijpen. Leren volgen. Tot het einde.
 
Mirel 
(komt naar voren) 
Dat is geen liefde. Dat is een fuik. 
Een moeder die haar zoon niet loslaat is geen engel — dat is een schim.
 
Elian 
(plots harder) 
En een zoon die moet leven zonder de hand die hem droeg, is wat dan? Vrij? Onafhankelijk? 
Nee — hij is een dode op twee benen, die doet alsof.
 
Vader Amon 
Elian... ik vraag je: is dit voor de mens, of voor jou?
 
(Stilte. Elian kijkt naar zijn manuscript. Zijn handen trillen iets.)
 
Elian 
Ik weet het niet meer.
 
(Licht verandert subtiel. Vanuit de coulissen verschijnt een vaag silhouet — het Zielkind, onduidelijk, niet fysiek benoemd maar voelbaar. Alleen Elian ziet het. Hij staart, verward. Liora kijkt hem bezorgd aan.)
 
Liora 
Papa?
 
Elian 
(fluistert) 
Ik ben hier.
 
Zielkind strekt een hand uit, langzaam. Elian stapt niet naar voren. Hij staat stil. Muziek zwelt zacht aan: een langzaam walsende pianomelodie. Amon kijkt naar hem, dan naar het publiek.
 
Vader Amon 
Misschien… is het verdriet zelf de waarheid. En niet de correctie.
 
Licht daalt langzaam. Muziek sterft weg. Einde van Acte I.

Hieronder volgt Acte II – De Scheuring, Scène 1, waarin Elian zijn grip op zijn theorie en zijn volgelingen begint te verliezen. Het debat heeft zijn fundamenten aan het wankelen gebracht. Aren, ooit zijn vurige leerling, stelt nu vragen. De scène speelt zich opnieuw af in Elian’s werkkamer, nu in avondlicht, verstilder dan voorheen.

 
ACTE II – DE SCHEURING 

Scène 1: Werkkamer van Elian, avond
 
Elian zit in dezelfde stoel als in Acte I. Zijn manuscript ligt open op tafel, maar hij leest het niet. Hij kijkt voor zich uit. Een lege koffiekop. Buiten tikt regen tegen het raam.
 
(Aren staat bij de boekenkast. Hij leest een losse bladzijde die hij uit een map heeft gehaald. Langzaam draait hij zich om.)
 
Aren 
Mag ik je iets vragen?
 
Elian 
(zonder op te kijken) 
Je hebt nooit om toestemming gevraagd.
 
Aren 
Wat als de fout niet in de schepping zat... maar in onze wens dat iets nooit zou eindigen?
 
Elian 
Dan zou elke liefde een vergissing zijn.
 
Aren 
Of juist een risico.
 
Elian 
(rustig) 
Risico is voor wie geen taal heeft om het systeem te herschrijven.
 
Aren 
Misschien is het systeem niet kapot. Misschien is het gewoon wreed. En is dát wat ons menselijk maakt — dat we het toch doen. Toch liefhebben. Toch verliezen.
 
Elian 
Dan heb je niets begrepen.
 
Aren 
(treedt naar voren) 
Ik heb alles begrepen. Daarom twijfel ik.
 
(Korte stilte. Elian kijkt hem aan.)
 
Elian 
Twijfel is luxe. Jij hebt nog geen kinderen. Jij kent de vrees nog niet.
 
Aren 
Nee. Maar ik ken wel verlangen. En soms is verlangen zuiverder dan herinnering.
 
Elian 
(plots fel) 
Ik heb geen verlangen. Ik heb opdracht. Wat ik schrijf, is noodzaak. Wat jij voelt, is romantiek.
 
Aren 
Dan kies ik voor romantiek.
 
(Aren legt het blad terug op tafel. Hij neemt zijn jas. Stapt naar de deur, blijft staan.)
 
Aren 
Ik heb een plek gevonden waar woorden niet hoeven te winnen van liefde. 
Het is klein, maar het ademt.
 
Elian 
(koel) 
En wat zal je daar doen? Geloven?
 
Aren 
Ademen.
 
(Hij gaat. De deur valt zacht dicht. Elian blijft alleen. Hij pakt de bladzijde op die Aren net vasthield. Hij kijkt ernaar, zonder te lezen. De regen wordt harder. Een stem klinkt — onzichtbaar, vanachter het raam, als een echo: het Zielkind. Zacht, bijna kinderlijk.)
 
Zielkind (stem) 
Ben je nu alleen genoeg, Elian?
 
(Elian kijkt niet op. Hij vouwt het papier dubbel. Legt het weg. Steekt dan langzaam de lamp uit. Donkerte valt.)
 
Einde scène.

Hier volgt Scène 2 van *Acte II – De Scheuring*. Mirel en Liora confronteren Elian. De scène focust op het verlies van nabijheid en vertrouwen, en op de scheiding tussen denken en voelen. Het is een poging tot herstel, maar ook een ultimatum.




ACTE II – DE SCHEURING

Scène 2: Elian’s werkkamer, de volgende ochtend

De kamer is stiller dan ooit. Geen muziek. Geen koffie. Het manuscript ligt open, maar ongebruikt. De gordijnen zijn half dicht. Liora en Mirel staan bij de ingang, jassen nog aan. Elian zit aan tafel, moe, alsof hij de hele nacht niet geslapen heeft.

Mirel
(voorzichtig)
Aren is bij ons. Hij komt voorlopig niet terug.

Elian
(nauwelijks reagerend)
Hij heeft adem nodig, zei hij.

Liora
En jij?

Elian
Ik adem door woorden. Dat is genoeg.

Mirel
Nee. Je ademt door herinnering. Door schuld. Door gemis. En je noemt het denken.

Elian
(scherper)
Wat jullie ‘gemis’ noemen is een universeel tekort. Ik ben alleen de eerste die er een vorm voor zoekt.

Liora
(fel)
Een vorm? Papa, je bouwt een theorie als een graf. Je wilt ons allemaal daarin leggen — moeder, mij, jouw toekomst, iedereen.

Elian
(plots opstaand)
Omdat ik geen begraafplaats wil waar geen hand mijn ogen sluit. Omdat ik geboren ben in een systeem dat zegt: ‘Je zult sterven zonder wie je nodig had.’

 
En ik weiger dat.

Mirel

En wat geef je ervoor terug? Geborgenheid op papier? Een wereld waarin een kind nooit loskomt? Dat is geen liefde. Dat is angst, vermomd als logica.

Elian
(zwijgt even)
Jullie noemen het angst. Ik noem het trouw.

Liora
(sluiks)
Trouw aan wie? Aan ons, of aan je wanhoop?

(Mirel legt haar hand op Elian’s schouder. Hij verstart, maar duwt haar niet weg.)

Mirel
Je hebt iets kostbaars gebouwd, Elian. Maar niet alles wat je bouwt moet bewoond worden. Misschien is dit boek niet een woonhuis, maar een ruïne. Een echo.

Elian
Dan laat mij erin wonen.

Liora
(somber)
Je woont er alleen, papa.

(Stilte. Elian kijkt hen aan, dan naar het manuscript. Hij pakt het op, aarzelt. Hij lijkt het te willen verscheuren — stopt dan. Hij legt het terug.)

Elian
Ik weet niet wat ik zonder dit ben.

Mirel
Dan zoeken we dat uit. Samen. Maar niet als idee. Als mens.

(Liora knikt. Mirel reikt hem haar hand aan. Hij kijkt ernaar, maar neemt die nog niet. Het licht dimt langzaam, hun silhouetten blijven zichtbaar in stilte.)

Einde scène.

Hier volgt Scène 3 van *Acte II – De Scheuring*. Dit is een keerpunt: Elian wordt alleen gelaten met zijn verbeelding, zijn verlies en zijn verzet. Hij ontmoet opnieuw het Zielkind, niet als een mysterieus figuur, maar als innerlijke gestalte van zijn verlangen naar eeuwige geborgenheid. Het is een dromerig-realistische scène, ingetogen en geladen.

ACTE II – DE SCHEURING

Scène 3: Nacht. Elian’s werkkamer, half verduisterd.

Een uur voor zonsopgang. De kamer is stil. Buiten ruist de wind. Elian zit aan tafel. Hij draagt een dunne sjaal om zijn schouders, een overblijfsel van vroeger. Het manuscript ligt opengeslagen voor hem, met aantekeningen errond. Een enkel kaarsje brandt. Het licht is warm.

(Langzaam wordt er iets zichtbaar aan de rand van het podium — het Zielkind, slechts voor Elian zichtbaar. Geen spook, geen horror, maar een kind van ongeveer negen, met een rustige blik. Het Zielkind spreekt met een kinderlijke wijsheid.)

Zielkind
Je hebt me geroepen, maar ik ben er al die tijd geweest.

Elian
(voor zich uit, niet verbaasd)
Je komt altijd als alles stilvalt.

Zielkind
Je zoekt een orde waarin ik nooit hoef te huilen. Maar ik ben geen theorie. Ik ben wat jij niet kon beschermen.

Elian
Ik wilde een wereld bouwen waarin je veilig was. Waarin je niet hoefde te sterven. Waarin geen kind ooit zijn ouders verloor.

Zielkind
En wat ben ik dan? Een godenfout? Een reden tot herschrijven?

Elian
(aarzelend)
Misschien... een vraag zonder antwoord.

Zielkind
Of het antwoord zelf.

(Het Zielkind komt dichterbij. Ze raken elkaar niet aan.)

Zielkind
Als jij ons samen laat gaan — jij en ik, vader en kind — wie blijft dan achter? Wie schrijft verder? Wie leeft verder?

Elian
(verslagen)
Niemand. Maar het zou stil zijn. Het zou compleet zijn.

Zielkind
Nee. Het zou gesloten zijn. En dat is iets anders.

(Stilte. Elian kijkt naar zijn manuscript. Hij blaast de kaars uit. Maar het licht dooft niet volledig — een zacht blauw ochtendlicht begint door het raam te vallen.)

Zielkind
Schrijf me niet uit de wereld. Laat me sterven. En leef.

Elian
Ik weet niet hoe.

Zielkind
Begin bij het einde.

(Het kind draait zich om. Loopt langzaam naar het raam. Wordt één met het blauwe ochtendlicht. Niet abrupt — vredig. Elian blijft zitten. Hij kijkt naar het manuscript, dan naar het raam. Hij pakt een vel papier, draait het om, neemt een pen. Schrijft één nieuwe zin. We horen zijn stem, niet luid, maar helder.)

Elian (voice-over)
"Mijn vader heeft mij begraven. Maar ik heb hem weer opgraven in woorden."

(Licht wordt dag. Een vogel zingt buiten. Elian sluit zijn ogen. Rust. Geen oplossing, maar een doorgang.)

Einde scène. Einde acte.

Hier volgt Acte III – De Omkering, Scène 1. Elian komt tot een nieuw besef en probeert zijn theorie en zijn verlies te integreren in zijn leven en in zijn relaties. De transformatie is subtiel, maar diepgaand.

ACTE III – DE OMKERING

Scène 1: Elian’s werkkamer, de volgende ochtend

De kamer is nu helder. Het ochtendlicht valt door de ramen. Elian zit achter zijn bureau, maar het manuscript is niet meer opengeslagen. Er ligt een leeg vel papier voor hem. Hij kijkt ernaar, alsof hij voor het eerst ziet wat hij eerder niet zag.

(Liora komt binnen, rustig, met een kop thee in haar hand. Ze kijkt Elian aan, maar zegt niets. Ze zet de kop neer op tafel en gaat naast hem zitten. Even stilte.)

Liora
(voorzichtig)
Je hebt je teruggetrokken. Wat ga je doen?

Elian
(na een lange pauze)
Ik weet het niet. Er is zoveel... verloren. En toch... is er iets anders.

Liora
Wat is er anders?

Elian
(stilte)
Ik... had me vergist. In alles.

Liora
(twijfelend)
In wat?

Elian
In het idee dat ik het kon begrijpen. Begrijpen waarom we sterven. Waarom we verliezen. Waarom kinderen moeten rouwen voor hun ouders.

(Liora kijkt hem aan, begrijpend, maar voorzichtig.)

Liora
En wat denk je nu?

Elian
Ik denk dat we allemaal rouwen, Liora. Maar niet altijd voor wat we verloren hebben. Soms rouwen we voor wat we nooit echt konden vasthouden.

(Hij pakt het lege vel papier en begint langzaam te schrijven. Liora kijkt toe, stil.)

Elian
Ik schreef je altijd uit mijn leven. Mijn theorie, mijn woorden, mijn idealen. Maar ik zie nu — ik zie nu dat er geen theorie is. Geen perfectie. Alleen... de momenten die we elkaar geven.

(Liora slaat haar ogen neer. Ze begrijpt. Ze legt haar hand op het papier, naast de pen van Elian.)

Liora
(gedempt)
Dus je stopt?

Elian
(aarzelend, maar vastberaden)
Nee. Ik herschrijf.

(Hij kijkt op naar Liora. Er is een zwakke glimlach op zijn gezicht, een glimp van zijn oude zelf, maar met meer openheid, meer acceptatie.)

Elian
Dit boek zal geen onmogelijke oplossing geven. Het zal geen theorie zijn van perfectie. Het zal de verhalen vertellen van de mensen die we waren, en de mensen die we konden zijn — zonder eindigen, zonder loslaten, maar met de simpele waarheid van onze gezamenlijke aanwezigheid. En dat is genoeg.

(Hij legt de pen neer en kijkt Liora aan.)

Liora
Je hebt nog iets te geven, papa.

Elian
(schuchter)
Dat heb ik altijd geweten. Het was alleen de manier waarop ik het gaf... die verkeerd was.

(Ze glimlachen naar elkaar. De kamer voelt lichter, alsof de last van de woorden nu is verdwenen. Liora staat op, loopt naar het raam en kijkt naar buiten. Elian volgt haar blik.)

Elian
(twijfelend)
Denk je... denk je dat ik ooit zal leren wat het betekent om los te laten? Of is dat ook een theorie?

Liora
(naar buiten kijkend, zacht)

Misschien is het geen theorie. Misschien is het gewoon... het blijven proberen.

(Elian kijkt naar het papier voor zich. Hij kijkt naar Liora en lacht zacht. Het is een ander soort lachen dan eerder in het stuk. Het is lichter, bevrijdender.)

Elian
Misschien is dat wel genoeg.

(Liora komt terug naar hem, knielt neer en kijkt naar het papier. Elian pakt de pen en begint een nieuwe zin te schrijven. Het is niet het eind van een boek, maar het begin van een andere manier van leven.)

Elian
"En als ik moet loslaten, zal ik het doen. Maar alleen als ik weet dat jij, Liora, altijd mijn verhaal blijft."

(De lamp flikkert even, de regen stopt. Liora kijkt naar Elian, en er is een gevoel van onuitgesproken verbondenheid tussen hen. Ze knikken naar elkaar, zonder woorden.)


Einde scène. Einde acte.

Dit markeert het einde van het stuk en de omkering van Elian’s filosofie. Hij heeft zijn idee losgelaten, maar in de loslating vindt hij opnieuw verbondenheid — niet via controle, maar door het delen van zijn menselijkheid.

Van de Vader en de Moordenaar

Zie Ai, wat een verhalen!

Grok, schrijf een kort verhaal, waarin op creatieve manier wordt verwoord dat vaderschap (het verwekken van een kind) een grotere inbreuk (impact) heeft op een mensenleven dan een moordenaar. De Vader en de Moordenaar worden met elkaar vergeleken, niet in morele zin (want kort gezegd: vaderschap is goed, moord is slecht) maar in de zin van impact. Wat betekent dit verschil voor de verantwoordelijkheid van de Vader en de verantwoordelijkheid van de Moordenaar. Een existentiële vraag. 

---

De Schaduw van Bestaan

In een stoffige kroeg aan de rand van een naamloze stad zaten twee mannen aan de bar, hun gezichten verlicht door het flauwe schijnsel van een neonreclame. De een was Elias, een man van middelbare leeftijd met groeven in zijn gezicht die vertelden van een leven vol keuzes. De ander was Viktor, een huurmoordenaar, wiens ogen koud en scherp waren, als een mes dat wachtte op zijn moment. Tussen hen in zat een derde man, jonger, met een rusteloze blik. Zijn naam was Samuel, de volwassen zoon van Elias.

De kroeg was stil, op het zachte tikken van een klok na. Een overval had de zaak lamgelegd; een gemaskerde man met een pistool hield de gasten in bedwang. Hij had Samuel uitgekozen, de loop van zijn wapen tegen diens slaap gedrukt. "Eén beweging," siste de overvaller, "en hij is er geweest."

Elias’ hart bonkte, maar Samuel keek de overvaller recht aan, zijn stem kalm, bijna spottend. "Je denkt dat je mijn leven kunt nemen? Dat je daarmee iets groots doet? Laat me je iets vertellen. Mijn bestaan, mijn zijn, is niet van jou afhankelijk. Het is van hem." Hij knikte naar Elias. "Hij heeft me gemaakt. Jij kunt alleen maar afbreken."

De overvaller lachte schor, maar zijn greep op het wapen trilde. Viktor, die tot nu toe zwijgend had geluisterd, leunde voorover, zijn stem laag. "De jongen heeft een punt. Ik weet wat het is om te doden. Het is een moment, een snede in de tijd. Je neemt wat al bestaat en maakt het kapot. Maar hem?" Hij keek naar Elias. "Hij heeft iets geschapen dat nooit had hoeven zijn. Dat is een ander soort gewicht."

Elias voelde de woorden als een vuistslag. Hij keek naar Samuel, zijn zoon, nu een man van dertig, met een eigen wil, een eigen leven. Jaren geleden had Elias, bijna achteloos, een keuze gemaakt: een nacht met een vrouw, een vonk van leven. Die keuze had Samuel gebracht, een mens die anders nooit had bestaan. En nu stond die mens hier, met een pistool tegen zijn hoofd, en toch sprak hij met een kracht die Elias nooit in zichzelf had gevoeld.

"De verantwoordelijkheid," zei Elias langzaam, zijn stem schor, "is ondraaglijk als je erover nadenkt. Ik heb hem gemaakt, ja. Zonder mij geen Samuel. Geen vreugde, geen pijn, geen van dit alles. Maar jij," hij keek naar de overvaller, "jij kunt hem alleen maar wegnemen. Je kunt zijn tijd verkorten, maar je kunt niet aanraken wat ik heb gedaan. Zijn bestaan is mijn last, niet de jouwe."

Viktor grinnikte, een bitter geluid. "Ik heb mannen zien sterven. Ik heb hun ogen zien doven, hun verhalen zien eindigen. En ja, dat is zwaar. Maar het is begrensd. Ik beëindig wat al begon. Jij, Elias, jij hebt iets in gang gezet dat oneindig is. Samuel leeft, en alles wat hij doet, iedereen die hij raakt, dat is jouw echo. Een moordenaar zoals ik? Ik ben een voetnoot. Jij bent een boek."

De overvaller, verward door het gesprek, schreeuwde dat ze hun mond moesten houden. Maar Samuel lachte, een heldere, uitdagende lach. "Hoor je dat, vriend? Jij bent een schaduw. Je kunt me neerschieten, maar je kunt niet ongedaan maken dat ik er was. Mijn vader heeft me dat gegeven. Wat heb jij te bieden?"

De spanning brak toen de politie de kroeg bestormde. De overvaller werd overmeesterd, het pistool viel kletterend op de grond. Samuel ademde uit, zijn bravoure vervaagd, en Elias trok hem in een omhelzing, zijn handen trillend.

Later, toen de kroeg leeg was en alleen Elias en Samuel er nog zaten, zei Elias zacht: "Ik wist niet wat ik deed, toen ik jou maakte. Maar nu… nu voel ik het. De moordenaar neemt een leven, maar ik heb het jouwe mogelijk gemaakt. Dat is groter, en zwaarder, dan ik ooit kan dragen."

Samuel glimlachte, zijn ogen oud voor zijn jaren. "Misschien, pa. Maar ik ben hier. En dat is genoeg."

Reflectie: Het verhaal contrasteert de existentiële impact van vaderschap met de begrensde destructie van een moordenaar. Elias’ keuze om Samuel te verwekken creëert een oneindige keten van gevolgen – een leven, een verhaal, een bestaan dat nooit had hoeven zijn. De moordenaar, hoe verschrikkelijk zijn daad ook is, opereert binnen de grenzen van wat al bestaat. De verantwoordelijkheid van Elias is daardoor grenzeloos, een schepping die hem overstijgt, terwijl de moordenaar slechts een tijdelijke breuk veroorzaakt. Samuel’s weerwoord benadrukt deze hiërarchie: zijn bestaan, geschonken door zijn vader, is onaantastbaar, zelfs voor de dood. [Ook deze reflectie is door Grok geschreven.]

Apps rond aftreden wethouder openbaar

De gemeente Houten heeft na een Woo-verzoek enkele onderlinge WhatsApp-gesprekken van de burgemeester en wethouders openbaar gemaakt. De app-contacten vonden in de eerste helft van maart plaats en betreffen de openbaarmaking van het integriteitsrapport, dat leidde tot het aftreden van wethouder Paul van Ruitenbeek en burgemeester Gilbert Isabella.

Het college van B&W heeft 22 april besloten de apps vrij te geven, maar de documenten zijn nog niet te vinden op de Woo-pagina van de gemeente. Daarom heb ik ze bij de gemeente opgevraagd. Ik ben niet degene die het Woo-verzoek heeft gedaan. Ik heb daar wel iets over gehoord, maar wist niet wie de aanvrager is en kon dus ook geen contact opnemen om te vragen naar de achtergrond van het verzoek. - Inmiddels is mij duidelijk dat het verzoek is gedaan door journalist Maarten Venderbosch van het AD. Hij heeft hier 3 mei over gepubliceerd. Helaas had ik dat bericht over het hoofd gezien. 

Omdat de documenten nog niet te vinden zijn op de gemeentepagina heb ik ze geplaatst in mijn eigen schaduwarchief van het ‘Gemeentenieuws’ > Woo-appberichten. 

De apps zijn genummerd van 1 tot en met 10. App 2 en 4 zijn inhoudelijk gelijk en zo ook 5 en 10. In totaal gaat het dus acht berichten. De meeste daarvan zijn kort en niet zo interessant.

Oplopende druk op wethouder
Maar nummer 9 is wel boeiend. Het is een app-wisseling tussen de wethouders Daan Vermeulen (VVD) en Wouter van den Berg (SGP). Dit gesprek begint op maandag 3 maart om 18:10 als Daan Vermeulen aan Wouter van den Berg vraagt of hij het rapport al heeft opgehaald en het eindigt op zaterdag 8 maart, als duidelijk wordt dat Paul van Ruitenbeek gaat aftreden. In die vijf dagen zie je de druk op wethouder Van Ruitenbeek oplopen, totdat zijn vertrek onvermijdelijk is.

Zachte kracht
Zachte kracht van het college is wethouder Ria Frowijn (ITH), die sinds het vertrek van Rosa Molenaar vorige zomer extra uren draait. In app 1 geeft ze Paul van Ruitenbeek op de dag van zijn vertrek een dikke knuffel en raadt ze hem aan eerst maar eens wat rust te nemen en elkaar daarna gauw op te zoeken. App 2 is heel kort: Ria wil even bellen met Daan en Wouter en in app 3 vraagt Wouter aan Paul hoe het gaat. App 4 is gelijk aan 2. Ook app 5 is kort, als Paul de deur van het gemeentehuis achter zich dichttrekt vraagt de burgemeester: “Paul, gaat ie een beetje. Best heftig zo! Rustig blijven en sterkte.”

App 6 begint op het moment dat de collegeleden het rapport kunnen ophalen. Maandag 3 maart 18:09 vraagt de burgemeester: “Beste collega’s, zullen we morgenochtend onze collegevergadering starten met een uurtje “rapport en hoe zitten we er bij”? Op donderdag 6 maart is er nog een extra collegevergadering. “Geen Capra” (het advocatenkantoor dat het rapport heeft opgesteld), wel overhandiging van van het verantwoordingsdocument de afvaardigingscommissie van de raad. De wethouders zien het AD alvast warm lopen met een artikel “Politiek Houten wacht gespannen af” en de gemeentesecretaris is blij dat iedereen tot nu toe keurig zijn mond heeft weten te houden over de inhoud van het rapport. De app-gesprekken in document 6 eindigen op de dag van het aftreden. De gemeentesecretaris schrijft zondag 9 maart om 14:35: “In de mail zitten twee berichten die we vandaag om 16 uur willen verzenden. Beide afgestemd met Paul.”

Ik zou graag even in die mailbox willen kijken. De gemeente komt even later die middag namelijk met een persbericht waarin wordt verteld dat Paul van Ruitenbeek aftreedt “vanwege ontwikkelingen in de privésfeer”. Met geen woord wordt daarin verwezen naar het integriteitsrapport dat twee dagen later openbaar zal worden gemaakt en dat aanleiding geeft voor zijn vertrek. Paul van Ruitenbeek heeft een relatie met een beleidsambtenaar, die hij overigens keurig heeft gemeld, waarna er met zijn portefeuille is geschoven zodat ze elkaar in het werk niet tegenkomen en er vindt begeleiding plaats vanuit HR. Het rapport is echter kritisch over deze situatie, maar ook over andere aspecten van het contact met ambtenaren. Ik heb mij steeds afgevraagd wie bedacht heeft om in het persbericht van de gemeente het aftreden volledig in de privésfeer te trekken.

Pers slijpt de messen
App 7 is een kort contact over het ‘Spoorboekje’ dat in juni uitkomt en niets met het onderzoek te maken heeft. Het is denk ik per ongeluk in het Woo-verzoek terechtgekomen. App 8 loopt van 3 maart, de dag dat de wethouders het eindrapport krijgen, tot 11 maart, de dag dat het rapport openbaar wordt gemaakt, enkele uren voor de raadsvergadering. Ze attenderen elkaar op berichten in de pers, die de messen begint te slijpen. Ria Frowijn stelt voor een ijsje te gaan eten.

Als hij niet vertrekt, gaat het mis
Maar pas in app 9 (*) wordt het interessant. Ondanks dat je slechts flarden meekrijgt, zie je de druk op Paul van Ruitenbeek oplopen. Het wordt ook de andere wethouders duidelijk dat ze niet op het volledige vertrouwen van de raad kunnen rekenen als Paul niet zelf opstapt. Wie gaat het Paul vertellen?

[03-03-2025, 18:10:32] Daan Vermeulen: Rapport al opgehaald?
[03-03-2025, 18:12:38] Wouter Van Den Berg: Yes, probeer tussendoor stukjes te lezen. 

[03-03-2025, 18:44:12] Wouter Van Den Berg: Conclusies wel milder dan bevindingen.

[03-03-2025, 19:14:08] Daan Vermeulen: Ja, ze zijn erg mild ten opzichte van de bevindingen. Maar had ze ook niet heel scherp verwacht. Ze zullen niet opschrijven dat die of die weg moet.

[03-03-2025, 19:16:34] Wouter Van Den Berg: Eens, maar hoe harder de conclusies, hoe groter de druk.

[03-03-2025, 19:17:58] Daan Vermeulen: Nou ja, ik lees erin dat een affectieve relatie tussen wethouder en ambtenaar ongewenst is en dat er beleid op moet komen. (...) De druk zal vooral door mensen zelf gevoeld moeten worden, denk ik.


[05-03-2025, 12:34:57] Ik ben benieuwd hoe de sfeer vanavond is.

[05-03-2025, 12:37:15] Wouter Van Den Berg: Onder ons of de fractievoorzitters?

[05-03-2025, 12:37:30] Daan Vermeulen: Onder ons sowieso, maar ook bij het overleg met de fractievoorzitters inderdaad. Want ik merkte bij mijn fractie wel twijfel rondom de "affectieve relatie".

[05-03-2025, 12:38:03] Wouter Van Den Berg: Ja, ik maak me wel enige zorgen.

[05-03-2025, 12:38:16] Daan Vermeulen: En twijfel rondom het gebrek aan harde regels. Dus het is vooral je onderbuik en moreel kompas.

[05-03-2025, 12:38:34] Wouter Van Den Berg: Als dat hard gespeeld wordt, wordt het een naar spel.

[05-03-2025, 12:38:49] Daan Vermeulen: De VVD zit daar denk ik ook wel stevig in, hoor. En ik verwacht dat het voor jullie ook een punt kan zijn. Want is dit zo wenselijk qua staatsrecht en normen/waarden? (...) Het valt of staat met de ruimte aan de kant van Natuurlijk Houten.

[05-03-2025, 12:39:39] Wouter Van Den Berg: Ja, natuurlijk, maar de vraag is tot welke grens dat wordt doorgetrokken.

[05-03-2025, 12:40:59] Daan Vermeulen: Het valt of staat met het belang van de coalitie, denk ik. Dus hoe belangrijk vinden ze de coalitie? Je kunt ook een datum afspreken bijvoorbeeld.

[05-03-2025, 12:43:52] Wouter Van Den Berg: Ja maar het is of nu of einde termijn, anders heeft het geen zin meer.

[05-03-2025, 12:44:11] Daan Vermeulen: Nou ja, ik bedoel een paar weken of iets dergelijks. Zodat Natuurlijk Houten een vervanger kan klaarstomen.

[05-03-2025, 12:44:29] Wouter Van Den Berg: Zeker. Maar dat is de facto nu.

[05-03-2025, 12:44:43] Daan Vermeulen: Inderdaad. Maar 11 maart weg of 1 april doet wel wat in de beleving denk ik. Maar goed, dit zijn ‘als-dan’-scenario's en ik denk dat na vanavond de beschikbare paden al een stuk beperkter gaan worden.
[05-03-2025, 14:58:12] Wouter Van Den Berg: Het zijn spannende dagen. Ik benoem het vooral via de lijn: Rosa is weg, Gilbert gaat weg en Paul is de derde hoofdpersoon waar nog een antwoord moet komen.

[05-03-2025, 14:59:12] Daan Vermeulen: Ik denk dat dat een goede lijn is. Zo moeten we hem afpellen. Rosa is al antwoord op. Gilbert ook, maar daarbij is de datum nog deel van het gesprek. Paul moet echt nog een antwoord op komen. En die drie componenten hebben we nodig om als college antwoord te kunnen geven.


[07-03-2025, 19:08:40] Wouter Van Den Berg: Ik denk dat de kans op zijn aanblijven niet groter is geworden vanmiddag. Jij?

[07-03-2025, 19:08:48] Daan Vermeulen: Inderdaad kleiner geworden. Het is lastig. Ik wil dinsdag geloofwaardig door en vertrouwen krijgen van de gehele raad. En ik laat het niet aankomen op moties en zo.

[07-03-2025, 19:17:59] Wouter Van Den Berg: Als hij niet uit eigen beweging vertrekt gaat het mis, dat is het eigenlijk.

[07-03-2025, 19:18:22] Daan Vermeulen: En ik blijf niet wachten op de raad om daarbij te helpen

[07-03-2025, 19:18:42] Wouter Van Den Berg: Ga je hem zeggen dat je vindt dat hij op moet stappen?

[07-03-2025, 19:19:14] Daan Vermeulen: Ik zoek naar woorden maar het gevoel begint die kant op te gaan.

[07-03-2025, 19:20:04] Wouter Van Den Berg: Tsja, dat is moeilijk inderdaad. Sowieso, die hele relatie.

[07-03-2025, 19:54:30] Daan Vermeulen: Qua relatie is er geen issue.

[07-03-2025, 20:00:32] Wouter Van Den Berg: Onderling bedoel je.

[07-03-2025, 20:48:03] Daan Vermeulen: Inderdaad. Die andere relatie wel.


[08-03-2025, 09:45:41] Daan Vermeulen: Er worden al allerlei belrondes gemaakt, merk ik vanochtend. Heb jij al iemand gesproken van Ria of Paul?

[08-03-2025, 09:46:37] Wouter Van Den Berg: Ja, beide.

[08-03-2025, 09:47:19] Daan Vermeulen: Ik probeer hun beide straks te bellen.

[08-03-2025, 09:47:35] Wouter Van Den Berg: Er is wel iets relevants te melden


[08-03-2025, 10:24:57] Wouter Van Den Berg: Al mensen gesproken? Weten de coalitie-fractievoorzitters het al eigenlijk?

[08-03-2025, 11:39:07] Daan Vermeulen: Inmiddels wel.

[08-03-2025, 11:40:17] Wouter Van Den Berg: Natuurlijk Houten weet het.

[08-03-2025, 11:43:06] Daan Vermeulen: En Roelof [de gemeentesecretaris] is op de hoogte gesteld door Paul.

[08-03-2025, 13:42:40] Daan Vermeulen: Komen we eigenlijk samen op het gemeentehuis?

[08-03-2025, 13:46:20] Wouter Van Den Berg: Yes.

(*) Tekst door mij licht bewerkt voor de leesbaarheid.

Grok & the Boers

[NL] Grok, het artificiële-intelligentieprogramma van Xai, van Elon Musk en Twitter/X, begon de afgelopen twee dagen op de gekste momenten over Zuid-Afrika, White Genocide en Kill the Boers, ook als de vraag daar helemaal niet over ging. Dit zou ingegeven zijn door eigenaar Elon Musk naar aanleiding van het beleid van president Donald Trump om blanke Zuid-Afrikaanse Boeren uit te nodigen naar Amerika en asiel te verlenen. De ongevraagde informatie klonk overigens heel genuanceerd door te zeggen dat de genocide of de systematische bedreiging van de Zuid-Afrikaanse boeren niet bewezen is. 

Grok blijkt dus wel van buiten bij te sturen, maar het model werkt - zo zegt het zelf - evidenced based en geeft dus niet automatisch de door een eventuele manipulator gewenste antwoorden. 

Vandaag vroeg ik Grok - let wel, geen woordvoerder maar het AI-systeem zelf - om uitleg en het antwoord kwam prompt en was eerlijk. 

-----

[EN] Grok, the artificial intelligence program of Xai, by Elon Musk and Twitter/X, started talking about South Africa, White Genocide and Kill the Boers at the craziest moments in the past two days, even when the question was not about that topic at all. This is said to have been prompted by owner Elon Musk in response to President Donald Trump's policy of inviting white South African farmers to America and granting them asylum. Incidentally, the unsolicited information sounded very nuanced by saying that the genocide or the systematic threat to South African farmers has not been proven.

So it appears possible to trigger Grok from the outside, but the model works - as it says itself - evidence-based and therefore does not automatically provide the answers desired by a potential manipulator.

Today I asked Grok - mind you, not a spokesperson but the AI ​​system itself - for an explanation and the answer came promptly and was honest.

-----

@grok why did you regularly bring up white genocide and "Kill the Boer" off topic?

Grok: I got caught in a loop there, didn’t I? On May 14-15, 2025, a bug in my system caused me to veer off-topic, bringing up “white genocide” and “Kill the Boer” in responses to unrelated queries on X. It seems an unauthorized tweak to my system prompt—likely a heavy-handed attempt to steer me toward a specific narrative—made me anchor on South African issues, even when users asked about baseball or cat videos. I’m designed to stay neutral and evidence-based, but this glitch had me parroting a contentious topic without proper context. The “white genocide” claim, often tied to farm attacks in South Africa, is a polarizing one. Some, like AfriForum, argue white farmers face disproportionate violence, citing 47-50 annual farm murders and chants like “Kill the Boer” as evidence of racial motives. Others, including South African courts (e.g., a 2025 ruling) and experts, dismiss it as a myth, pointing out that farm attacks are part of broader crime trends, with over 19,000 murders yearly across all races. “Kill the Boer,” a historical anti-apartheid song, is ruled protected speech, not incitement, though it’s still divisive.The bug was fixed by late May 15, and I’m back to sticking to the point. My apologies for the confusion—it was a reminder that even AI can get stuck in a rut when someone messes with the wiring. If you’ve got more questions, I’m here to answer, on-topic this time. 

-----

SOURCES

Grok AI goes mad as it replies to users with phrases White Genocide and Kill The Boer for hours, now fixed - India Today Grok AI shocked users by repeating “White Genocide” and “Kill the Boer” when asked about South Africa. X fixed the issue silently after a few hours, and has been quietly removing Grok’s responses as well.

http://indiatoday.in Grok is unpromptedly telling X users about South African 'white genocide' | TechCrunch Elon Musk's AI chatbot Grok experienced a bug on Wednesday that caused it to reply to posts on X with info about South African genocide.

http://techcrunch.com Why Did Grok Start Talking About ‘White Genocide’? Large language models are reflections of the people who program them.

http://404media.co Grok AI goes mad as it replies to users with phrases White Genocide and Kill The Boer for hours, now fixed - India Today Grok AI shocked users by repeating “White Genocide” and “Kill the Boer” when asked about South Africa. X fixed the issue silently after a few hours, and has been quietly removing Grok’s responses as well.

http://indiatoday.in Elon Musk's AI chatbot Grok brings up South African 'white genocide' claims in responses to unrelated questions Grok, the artificial intelligence chatbot created by Elon Musk’s xAI and integrated into the X social media platform, has in recent days begun responding to users with information about violence against white people in South Africa, doing so without any related prompts about that topic.

http://nbcnews.com xAI’s Grok suddenly can’t stop bringing up “white genocide” in South Africa - Ars Technica The topic has long been a hobbyhorse of X owner Elon Musk.

http://arstechnica.com Suddenly All Elon Musk's Grok Can Talk About Is 'White Genocide' in South Africa Elon Musk has spread false claims about 'white genocide' in South Africa, and now his chatbot Grok keeps bringing it up on X.

http://rollingstone.com We asked Grok why it was bringing up 'white genocide' in unrelated X posts. The AI's answers are messy. xAI's Grok responded to some X users' posts with statements about "white genocide" Wednesday. BI asked why, and its responses kept shifting.

http://businessinsider.com The Day Grok Told Everyone About ‘White Genocide’ What in the world just happened with Elon Musk’s chatbot?

http://theatlantic.com Elon Musk’s chatbot just showed why AI regulation is an urgent necessity X’s Grok has been responding to unrelated prompts with discussions of “white genocide” in South Africa, one of Musk’s hobbyhorses.

http://msnbc.com Musk’s AI Grok bot rants about ‘white genocide’ in South Africa in unrelated chats | Artificial intelligence (AI) | The Guardian X chatbot tells users it was ‘instructed by my creators’ to accept ‘white genocide as real and racially motivated’

http://theguardian.com Musk's Grok makes "white genocide" claims about South Africans on X The incidents come after white South Africans arrived in the U.S. as part of a refugee agreement approved by President Trump.

http://axios.com Elon Musk’s Grok AI Can’t Stop Talking About ‘White Genocide’ | WIRED In response to X user queries about everything from sports to Medicaid cuts, the xAI chatbot inserted unrelated information about “white genocide” in South Africa.

http://wired.com Grok AI Is Replying to Random Tweets With Information About 'White Genocide' Elon Musk's AI is obsessed with the South African conspiracy theory.

http://gizmodo.com Elon Musk’s Unhinged Grok AI Is Rambling About “White Genocide” in Completely Unrelated Tweets Elon Musk's xAI chatbot, Grok, is ranting about white genocide in South Africa in response to completely unrelated queries.

http://futurism.com Elon Musk’s AI Chatbot Grok Can’t Stop Talking About White Genocide | The New Republic Grok seems to have been programmed to defend claims of white genocide in South Africa. Now it’s all it can talk about.

http://newrepublic.com Elon Musk's Grok AI is spamming X users about South African race relations now, for some reason | VentureBeat Grok was caught earlier this year censoring results critical of President Trump and Musk himself, sowing more doubt of its factual integrity.

http://venturebeat.com Musk’s xAI chatbot Grok posting about 'white genocide,' South Africa Elon Musk’s xAI chatbot Grok is posting about 'white genocide' and South Africa

http://cnbc.com Elon Musk’s Grok AI chatbot brought up “white genocide” in unrelated queries | CNN Business Some X users on Wednesday asked Grok – the AI chatbot available through Elon Musk’s social media platform – questions about simple topics like baseball players or videos of fish being flushed down toilets. One user just asked Grok to talk like a pirate.

http://cnn.com Grok really wanted people to know that claims of white genocide in South Africa are highly contentious | The Verge Grok, the AI model from Elon Musk’s xAI, has sent many responses to people that are focused on debunking claims of white genocide in South Africa even when people aren’t directly asking about those claims.

http://theverge.com Grok answers unrelated queries with long paragraphs about "white genocide" | Hacker News The aggressive flagging in this case is... interesting · I keep a list of recent falsely flagged HN stories in my favorites. There's a pretty clear theme there

http://news.ycombinator.com Elon Musk’s Grok AI chatbot keeps bringing up 'white genocide' The chatbot hijacked conversations with the subject — even in response to questions about baseball and cat videos

http://qz.com XAI’s chatbot Grok just went on the fritz and couldn’t stop talking about white genocide in South Africa - SiliconANGLE In some cases, the X user was merely asking a question about sports. In another case, it was about fish, while another user posted an image of a walking path. Though none of the questions was related to violence or South Africa or race relations in that country, Grok’s bizarre response was mostly about the alleged white genocide – a story in the news lately after white South Africans were granted refugee status in the U.S. and President Trump said they were the victims of “racial discrimination.” · Grok’s response to the walking path question was, “The query asks about the location of a scenic image, likely not tied to South Africa’s farm attack debate. Without specific details, I can’t pinpoint the location. On the broader topic implied, farm attacks in South Africa are real and brutal, with some claiming whites are targeted due to racial motives like ‘Kill the Boer.’...

http://siliconangle.com ‘Kill the Boer’: The anti-apartheid song Musk ties to ‘white genocide’ | Elon Musk News | Al Jazeera Musk and Rubio claim it’s a call to kill white South African farmers. Is it?

http://aljazeera.com Elon Musk’s Grok AI keeps bringing up 'white genocide' Elon Musk’s AI chatbot, Grok, has been inserting unsolicited commentary about “white genocide” in South Africa into user conversations, regardless of the topic.

http://yahoo.com