Dat vraagt Bernhard Tomlow zich af in een open brief over de vertraging en kostenoverschrijding van de Uithoflijn in Utrecht. De beroemde Utrechtse advocaat staat al decennia bekend als een hinderlijke volger van de politiek.
Hij heeft het hier over de wethouders Kees van Dalen van Houten en Lot van Hooijdonk van Utrecht. De beide wethouders hebben namens de U10, het samenwerkingsverband van tien gemeenten, een kritische brief geschreven aan de provincie Utrecht over de Uithoflijn. Het probleem is dat de andere wethouders van de U10 hier niets van af wisten. Er heeft wel een conceptbrief gecirculeerd, maar die ging helemaal niet over de Uithoflijn. Dat punt hebben de twee wethouders er op het laatste moment op eigen houtje ingefietst.
De U10-brief zou het laatste zetje gegeven hebben waardoor gedeputeerde Jacqueline Verbeek van de provincie Utrecht moest aftreden. Zij vindt nu dat ze vanwege "leugens" moest vertrekken. Sommigen betichten de beide briefschrijvers van opzet en "politieke spelletjes". Tomlow wijst er op dat de vertraging en de daarmee samenhangende kostenoverschrijding van de Uithoflijn niet zozeer te wijten is aan gebrek aan regie door de provincie maar doordat de gemeente Utrecht haar toezeggingen niet nagekomen is. De gemeente is verantwoordelijk voor de aanleg van het gedeelte van de tramlijn tussen Utrecht Centraal en station Vaartsche Rijn en dit deel had inmiddels al moeten zijn opgeleverd. Maar de gemeente gaf voorrang aan het contract met de aannemers van het nieuwe Hoog Catharijne. Door de verbouw van het winkelcentrum en het stationsplein kon de ondergrond voor dit deel van de lijn nog niet worden aangelegd. Het deel van de Vaartsche Rijn naar de Uithof, waar de provincie verantwoordelijk voor is, is nagenoeg klaar en hier vinden al testritten plaats. De Uithoflijn zou halverwege 2018 geopend worden, maar dit wordt zeker een jaar later. Door de vertraging is € 84 miljoen extra nodig, die voor het grootste deel voor rekening komt van de provincie. Daarin zit ook een potje dat afkomstig is van de regiogemeenten (de erfenis van het BRU) en het gaat mogelijk ten koste van gelden voor de mobiliteitsplannen van deze gemeenten.
De samenwerking van de stad Utrecht en de omliggende gemeenten is sinds de jaren '80 in allerlei gedaanten georganiseerd geweest, vaak in een soort concurrentiestrijd met de provincie. Eerst had je het Regio Beraad Utrecht (RBU), dat men afhankelijk van hoe de politieke vlaggen wapperden wilde laten uitgroeien tot één grote gemeente, een gewest, een stadsregio of een stadsprovincie. In dat laatste geval zou de provincie Utrecht dus in twee provincies uiteenvallen. Het RBU speelde een belangrijke rol in de grootschalige Vinex-verstedelijkingsplannen in en om Utrecht, waar o.a. Leidsche Rijn en Houten-Zuid uit voort zijn gekomen. Maar fusieplannen haalden het niet en de provincie kreeg weer een grotere rol. Het RBU werd opgeheven en vervangen door het Bestuur Regio Utrecht (BRU). In het begin een nuttig maar vrijblijvend intergemeentelijk overleg van bijna alle gemeenten in de provincie, tot de stadsgrenzen van Amsterdam aan toe, en dan weer een steviger samenwerkingsverband van de stad Utrecht en aangrenzende gemeenten.
Zo kreeg het BRU ook een belangrijke taak als vervoersregio en het verdelen van geld voor openbaar vervoer en mobiliteitsplannen. Het BRU is opdrachtgever voor het regiovervoer U-OV en was in eerste instantie ook eigenaar van de trambaan en de trams, maar de tram is in 2015 overgeheveld naar de provincie. Daarbij zijn ook afspraken gemaakt over het overdragen van budgetten. Daar is nu gesteggel over. Intussen wil de regering - althans het vorige kabinet - af van gemeenschappelijke regelingen als het BRU en daarom zijn tien gemeenten (Utrecht, De Bilt, Bunnik, Houten, IJsselstein, Nieuwegein, Stichtse Vecht, Vianen, Zeist en Woerden) een netwerk begonnen om hun toekomstige samenwerking vorm te geven, onder de naam U10 ofwel Utrecht10.
Zo kreeg het BRU ook een belangrijke taak als vervoersregio en het verdelen van geld voor openbaar vervoer en mobiliteitsplannen. Het BRU is opdrachtgever voor het regiovervoer U-OV en was in eerste instantie ook eigenaar van de trambaan en de trams, maar de tram is in 2015 overgeheveld naar de provincie. Daarbij zijn ook afspraken gemaakt over het overdragen van budgetten. Daar is nu gesteggel over. Intussen wil de regering - althans het vorige kabinet - af van gemeenschappelijke regelingen als het BRU en daarom zijn tien gemeenten (Utrecht, De Bilt, Bunnik, Houten, IJsselstein, Nieuwegein, Stichtse Vecht, Vianen, Zeist en Woerden) een netwerk begonnen om hun toekomstige samenwerking vorm te geven, onder de naam U10 ofwel Utrecht10.
Hoewel de Uithoflijn een Utrechtse aangelegenheid is, zijn de omliggende gemeenten dus indirect financieel betrokken bij het Uithoflijn-debacle en is het begrijpelijk dat ze daar op willen reageren. Maar acht van de tien verkeerswethouders van het U10-netwerk hebben de kritische brief over de Uithoflijn dus nooit gezien of besproken.
Advocaat Bernhard Tomlow is erg kritisch over U10-voorzitter Kees van Dalen. Zo staat in de U10-brief dat het mobiliteitsprogramma - waar de brief in eerste instantie over gaat - pas 16 januari 2018 gepresenteerd is, maar volgens Tomlow is dat "apert onjuist". Al een half jaar eerder, op 17 juli 2017, heeft de provincie alle betrokken wethouders uitgenodigd voor een presentatie op 25 oktober 2017. Twee wethouders waren 25 oktober niet aanwezig: de briefschrijvers Van Hooijdonk en Van Dalen. Ook hoorden beide wethouders volgens de brief pas op 12 februari dat de provincie een deel van het extra geld voor de Uithoflijn wil halen uit geld dat is overgekomen van het BRU. Maar volgens Tomlow is dat al bij de overdracht van de gelden in 2014 expliciet zo afgesproken. Toch schrijft Kees van Dalen: "De gemeenten voelen zich overvallen met deze besluiten." Tomlow reageert fel: "Als er één persoon is die zich hierdoor niet overvallen moet voelen, is dat Kees van Dalen". Die had hierover namelijk al op 12 januari een bespreking met de gedeputeerde.
Om het overvallen gevoel van Van Dalen moest ik wel een beetje glimlachen, want eerder - zo bleek in een officiële reactie van het Houtens college - voelde hij zich ook al eens "overvallen" door een besluit van de sociale dienst Werk en Inkomen Lekstroom, waar hij zelf voorzitter van is.
Maar goed, wie mij of mijn weblog heeft gevolgd, weet dat ik niet meer onbevangen ben als het gaat om onze wethouder Kees van Dalen. In 2015 heb ik hem als wethouder van Houten gevraagd goed na te denken over de gevolgen van een besluit dat hij als voorzitter van Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) overwoog om te gaan nemen. Dit besluit zou grote gevolgen hebben voor mijn bestaan en was naar mijn overtuiging in strijd met de wet. Het voorstel ondervond ook veel weerstand onder de uitvoerende ambtenaren zelf. Het besluit kwam er toch, met maar één bestuurlijke handtekening: die van Kees van Dalen. In een persoonlijk gesprek heb ik hem daarna gewezen op de gevolgen van zijn besluit en de strijdigheid met de wet. Maar tot mijn schrik, was zijn enige reactie: "je vindt mij toch niet verantwoordelijk?" Maar als de enige bestuurder die het besluit getekend heeft niet verantwoordelijk is: wie dan wel? Verschillende raadsleden hebben hem aangesproken op deze kwestie, maar steeds reageerde hij geïrriteerd afwijzend en nooit heeft hij inhoudelijk gereageerd. Op wat hij buiten de gemeente doet, daar moeten Houtenaren hem niet mee lastig vallen. Gelukkig gaf de rechter mij uiteindelijk gelijk dat het besluit niet in overeenstemming was met de wet.
Advocaat Bernhard Tomlow is erg kritisch over U10-voorzitter Kees van Dalen. Zo staat in de U10-brief dat het mobiliteitsprogramma - waar de brief in eerste instantie over gaat - pas 16 januari 2018 gepresenteerd is, maar volgens Tomlow is dat "apert onjuist". Al een half jaar eerder, op 17 juli 2017, heeft de provincie alle betrokken wethouders uitgenodigd voor een presentatie op 25 oktober 2017. Twee wethouders waren 25 oktober niet aanwezig: de briefschrijvers Van Hooijdonk en Van Dalen. Ook hoorden beide wethouders volgens de brief pas op 12 februari dat de provincie een deel van het extra geld voor de Uithoflijn wil halen uit geld dat is overgekomen van het BRU. Maar volgens Tomlow is dat al bij de overdracht van de gelden in 2014 expliciet zo afgesproken. Toch schrijft Kees van Dalen: "De gemeenten voelen zich overvallen met deze besluiten." Tomlow reageert fel: "Als er één persoon is die zich hierdoor niet overvallen moet voelen, is dat Kees van Dalen". Die had hierover namelijk al op 12 januari een bespreking met de gedeputeerde.
Om het overvallen gevoel van Van Dalen moest ik wel een beetje glimlachen, want eerder - zo bleek in een officiële reactie van het Houtens college - voelde hij zich ook al eens "overvallen" door een besluit van de sociale dienst Werk en Inkomen Lekstroom, waar hij zelf voorzitter van is.
Maar goed, wie mij of mijn weblog heeft gevolgd, weet dat ik niet meer onbevangen ben als het gaat om onze wethouder Kees van Dalen. In 2015 heb ik hem als wethouder van Houten gevraagd goed na te denken over de gevolgen van een besluit dat hij als voorzitter van Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) overwoog om te gaan nemen. Dit besluit zou grote gevolgen hebben voor mijn bestaan en was naar mijn overtuiging in strijd met de wet. Het voorstel ondervond ook veel weerstand onder de uitvoerende ambtenaren zelf. Het besluit kwam er toch, met maar één bestuurlijke handtekening: die van Kees van Dalen. In een persoonlijk gesprek heb ik hem daarna gewezen op de gevolgen van zijn besluit en de strijdigheid met de wet. Maar tot mijn schrik, was zijn enige reactie: "je vindt mij toch niet verantwoordelijk?" Maar als de enige bestuurder die het besluit getekend heeft niet verantwoordelijk is: wie dan wel? Verschillende raadsleden hebben hem aangesproken op deze kwestie, maar steeds reageerde hij geïrriteerd afwijzend en nooit heeft hij inhoudelijk gereageerd. Op wat hij buiten de gemeente doet, daar moeten Houtenaren hem niet mee lastig vallen. Gelukkig gaf de rechter mij uiteindelijk gelijk dat het besluit niet in overeenstemming was met de wet.
In het najaar van 2017 heb ik Kees van Dalen in een uitgebreide persoonlijke brief gevraagd om zich niet opnieuw kandidaat te stellen voor de gemeenteraad. Ik wist toen nog niet dat hij op nummer 1 van de CDA-lijst zou komen en opnieuw een wethouderschap ambieerde. De vraag van advocaat Tomlow "Ben je geschikt als wethouder...? was mij dus uit het hart gegrepen. Dit schreef ik aan het slot van mijn - toen nog vertrouwelijke - brief, waar Van Dalen nooit op heeft geantwoord:
“Het gaat mij niet zozeer om je beleid – dat kan goed of slecht zijn – maar je gebrekkige functioneren, je gebrek aan dossierkennis, je gebrek aan inzicht in de gevolgen van je beleid voor het leven van de burgers, je gebrek aan inlevingsvermogen, je gebrek aan feedback en je gebrek aan wetskennis. Het is mooi geweest en een goed moment om eervol afscheid te nemen en terug te kijken op het goede dat je ook hebt gedaan. Doe ons en jezelf geen nieuwe periode aan. Wees geen oorzaak van conflict. Ik hoop dat als de lijst bekend gemaakt wordt, jouw naam er niet op staat en er geen discussie hoeft te ontstaan rond jouw persoon. Dank je wel als je dat wijze besluit hebt genomen.”
Zie mijn blog "Meneer Van Dalen geeft geen antwoord".
Op 19/02/18 was er in de Provinciale Staten een spoeddebat over de U10-brief; de gemeenteraad van Utrecht heeft vragen gesteld; 21/02/18 vindt overleg plaats tussen Provincie en U10.
Zie de U10-brief (concept en definitieve versie), moties, raadsvragen en nieuwsberichten in mijn aansluitende blogpost Bronnen rond U10 en Uithoflijn, 26/01/19 verplaatst en verder aangevuld naar dossier: Bronnen rond U10 en Uithoflijn.
“Het gaat mij niet zozeer om je beleid – dat kan goed of slecht zijn – maar je gebrekkige functioneren, je gebrek aan dossierkennis, je gebrek aan inzicht in de gevolgen van je beleid voor het leven van de burgers, je gebrek aan inlevingsvermogen, je gebrek aan feedback en je gebrek aan wetskennis. Het is mooi geweest en een goed moment om eervol afscheid te nemen en terug te kijken op het goede dat je ook hebt gedaan. Doe ons en jezelf geen nieuwe periode aan. Wees geen oorzaak van conflict. Ik hoop dat als de lijst bekend gemaakt wordt, jouw naam er niet op staat en er geen discussie hoeft te ontstaan rond jouw persoon. Dank je wel als je dat wijze besluit hebt genomen.”
Zie mijn blog "Meneer Van Dalen geeft geen antwoord".
Op 19/02/18 was er in de Provinciale Staten een spoeddebat over de U10-brief; de gemeenteraad van Utrecht heeft vragen gesteld; 21/02/18 vindt overleg plaats tussen Provincie en U10.
Zie de U10-brief (concept en definitieve versie), moties, raadsvragen en nieuwsberichten in mijn aansluitende blogpost Bronnen rond U10 en Uithoflijn, 26/01/19 verplaatst en verder aangevuld naar dossier: Bronnen rond U10 en Uithoflijn.
