Partikel van mirativiteit

Vandaag las ik een interessant artikel met als kop: 

"Over (we)hinneh als partikel dat mirativiteit markeert". 

Jammer, nu weet ik wat het betekent en is de betovering van deze volstrekt onbegrijpelijke zin verdwenen. Ik houd van onbegrijpelijke zinnen. Bijvoorbeeld als je onderweg flarden van een gesprek opvangt, waarvan je geen idee hebt waar het over gaat maar waar je van alles bij kunt verzinnen. Ik zou wel eens een boek met onbegrijpelijke zinnen willen schrijven. In mijn werk als externe ondeskundige had ik er veel mee te maken. Mijn bedrijfsfolder opent met: "Als externe ondeskundige ondersteun ik experts in hun werk. Ik ben gewend te werken in werk- en projectgroepen van diverse disciplines, ter plekke, vragen te stellen, lijnen te zoeken. Wat is nu eigenlijk de bedoeling van wat u wilt zeggen? Ik schrijf wat u denkt."

Maar goed, vandaag las ik dus een artikel over wehinneh en mirativiteit. Het artikel staat in 'Met andere woorden', Vakblad Bijbel en vertalen, 39e jaargang nr 1, juni 2020, pagina 24-35. 

Partikels (deeltjes) zijn in de taalkunde kleine, onverbogen woorden, die een grammaticale categorie of een modaliteit - zeg maar een gevoel of beklemtoning - aanduiden. Als je ze weglaat, heb je nog steeds een correcte zin maar dan ontbreekt het gevoel of de duiding. Voorbeelden van modale partikels zijn: dat zou je toch moeten weten; doe maar, even, eens, es, zo is het nou eenmaal, hè, hoor.  

Mirativiteit, afgeleid van het Latijnse woord miror, 'zich verwonderen' of 'zich verbazen', is een grammaticale markering van onverwachte informatie. Elke taal heeft zijn eigen manier om een verrassing of een plotselinge ontdekking weer te geven.  In het Hebreeuws is 'hinneh' zo'n woord, soms in combinatie met 'we' ('en' of 'maar'). In de Bijbel komt het woord vaak voor. Het wordt wel eens vertaald met 'en zie!' of met woorden als 'ontdekken', 'plotseling' of 'ineens', soms ook heel vernuftig met een gedachtenstreepje, een korte pauze. Je zou het ook kunnen vertalen met 'warempel' of, zoals de hoofdredacteur in zijn voorwoord suggereert, met 'verhip'. 

Hinneh is dus een partikel van mirativiteit. Een woordje dat een verrassing uitdrukt. 

De auteur van het artikel in 'Met andere woorden', Leanie de Kok-van Deelen, noemt een hele reeks voorbeelden uit de bijbel, maar het artikel spitst zich toe op een bekend verhaal in Genesis 29. Jacob, die met een list van zijn moeder het eerstgeboorterecht van zijn broer Esau heeft afgetroggeld, is voor zijn woedende broer gevlucht naar zijn oom Laban. Hij wordt al gauw verliefd op diens dochter Rachel en hij vraagt haar ten huwelijk, maar daarvoor moet hij eerst zeven jaar als herder werken voor zijn oom. "Jacob werkte dus zeven jaar om Rachel te krijgen. Maar het leek of het maar een paar dagen waren. Zo veel hield hij van Rachel." (Genesis 29 vers 20). 

Na een groots huwelijksfeest en de aansluitende - wie weet, ook wel grootse - huwelijksnacht wordt Jacob de volgende ochtend wakker. Dan pas komt hij tot de ontdekking dat oom Laban hem niet Rachel maar haar oudere zus Lea heeft meegegeven. 

Nou, als na je huwelijksnacht ontdekt dat je met haar zus in bed ligt, dan ontkom je natuurlijk niet aan een partikel van mirativiteit. Hinneh! 

---

Bronnen: 

(1) Het hele artikel is hier te lezen. 

(2) Het bijbelgedeelte rond Genesis 29:25 is hier te lezen. 

(met gratis of betaald account zijn meer vertalingen te lezen)

(3) Uitleg modaal partikel in Wikipedia. 

(4) Een interessant artikel over mirativiteit in het Nederlands en Fries.