vrijdag 2 april 2021

Debataantekeningen

Rond het kamerdebat over de 'Omtzigt functie elders'-notitie heb ik her en der wat reacties geschreven op Facebook en Twitter. Voor mijn eigen overzicht noteer ik ze hier bij wijze van aantekeningenboekje. 

Op woensdag 31 maart werden de nieuwgekozen kamerleden geïnstalleerd en aansluitend zou een debat plaatsvinden over de verkiezingsuitslag en het aanwijzen van een informateur. Door het mislukken van de eerste verkenningsronde door Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren werd dit een verantwoordingsdebat over de gesprekken die beide verkenners hadden gevoerd en een 'onderste-steen-boven'-debat over de 'Omtzigt functie elders'-notitie. Het debat werd die woensdag een paar keer uitgesteld en uiteindelijk verschoven naar de volgende dag, donderdag 1 april, omdat bij de regeling van de werkzaamheden werd besloten om alle stukken rond de eerste verkenningsronde op te vragen. 

Iemand schreef die woensdag 31 maart op Facebook: "Dit wordt een interessante dag". Naar aanleiding daarvan schreef ik het volgende. 

Bommetje onder het gras
"Inderdaad heel interessant en best spannend om stante pede en direct alle vertrouwelijke stukken maar ook appverkeer en telefoonnotities op te vragen. Bij de eerste verkenning zal er gewoonlijk weinig genotuleerd worden. De fractievoorzitters brengen in de eerste plaats de formele uitgangspositie van hun fractie over en kunnen vervolgens wat vrijelijk filosoferen over de mogelijkheden. Formele gespreksverslagen, zo die er zijn, zullen wel meevallen. Maar er zit altijd wel ergens een addertje of bommetje of bom ergens in een appje of een notitie. De eventuele gespreksverslagen zijn niet ingezien of goedgekeurd door de aanwezige gesprekspartners. Er kunnen dus ook fouten en verkeerde weergaven of interpretaties inzitten. Joost Eerdmans vroeg niet geheel onterecht dat áls er een gespreksverslag is van zijn gesprek met de verkenners hij dat eerst zelf wil zien. Het is trouwens ook de vraag in hoeverre op het tijdelijke bureau van de verkenners (vreemdgenoeg ondersteund door het ministerie van AZ in plaats van (te versterken) staf van de Kamer zelf) formeel gearchiveerd is. Zo niet, dan zullen er vandaag weinig stukken naar boven komen maar kan er later in de kabinetsformatie alsnog of opnieuw een bommetje ontploffen als er alsnog een notitie naar boven komt (bijvoorbeeld over de positie van Rutte) die de Kamer eigenlijk had willen zien.Inderdaad een interessante formatie dus die hoe dan ook gevolgen zal hebben voor toekomstige formaties (mate van transparantie, ondersteuning, begrenzing van de opdracht van verkenners), te vergelijken met de impact van de formatie van 1977, toen het hele land mocht mee onderhandelen en het beoogde tweede kabinet Den Uyl (na tien zetels winst voor de PvdA) er uiteindelijk niet kwam of later (in 2012) de eerste formatie waarbij het staatshoofd buiten de formatie werd gehouden."

Donderdag volgde ik het debat op mijn tijdelijke oppasadres van het begin tot het eind en toen het laat werd, zette ik een video met het lied 'Gekkenwerk' van Farce Majeure op Facebook. Ik heb thuis een plaats met dit lied, waarin de stem van het beroemde kamerlid freule Wttewaal van Stoetwegen (CHU) is gemonteerd, die in de vroege uurtjes van de nacht om schorsing vraagt voor een goede nachtrust. 



Mijn zus reageerde: "Deze was ik vergeten. Ben jij vannacht blijven kijken en zo ja, zag je mensen knikkebollen? Wij zijn er wel ietsje langer voor opgebleven, maar toch maar niet de hele tijd."

Mijn reactie (tussenkopjes toegevoegd): 

Vermoeide kamerleden?
"Ja, ik heb het hele debat van begin tot het eind gevolgd tot kwart over drie in de nacht. Ik zag de mensen niet knikkebollen. Er was wel wat verschil met het debat waarin freule Wttewaall van Stoetwegen haar "Dit is gekkenwerk!" uitsprak (ik meen rond twee uur 's nachts) en voorstelde de vergadering te schorsen en pas na een goede nachtrust voort te zetten. 1) In de oude zaal zaten de kamerleden met z'n drieën opgepropt in de groene bankjes; in de huidige zaal is veel meer bewegingsruimte. 2) Mede vanwege de coronamaatregelen waren hoofdzakelijk alleen de fractie- voorzitters aanwezig, die dus heel actief en alert bij het debat betrokken waren. Ook de stemmingen werden uitsluitend door de fractievoorzitters namens hun fractie gedaan. Ik weet niet of de andere kamerleden nog standby zijn gebleven voor een eventuele hoofdelijke stemming (maar zelfs Wilders drong daar niet op aan). Ik vond vooral de energie van de kamervoorzitter Kadija Arib tijdens deze marathonzitting bewonderenswaardig. Alleen Annemarie Jorritsma was oververmoeid. Ze had nauwelijks geslapen, was 's morgens om acht uur wakker gebeld en hoorde toen dat de naam Omtzigt wél gevallen was (in het eerste van de zeventien gesprekken). Ze kon op een gegeven moment niet meer op de naam van verkenner Koolmees komen, moest zich voortdurend laten soufleren door minister Ollongren en verzuchtte op een gegeven moment tegen haar collega, onbedoeld opgevangen door de microfoon: "goh, ik ben alles kwijt".

Willem Aantjes
Ik volgde het debat overigens op mijn oppasadres, in de vroegere woning van Willem Aantjes en precies op de plek waar ik met hem wel over vroegere kabinetsformaties heb gesproken en ook over de cultuur van Mark Rutte, Ivo Opstelten en Fred Teeven ten tijde van de bonnetjesaffaire. Aantjes (ARP) heeft natuurlijk de Freule (CHU) en het gekkenwerk persoonlijk meegemaakt maar leefde ook nog 'uitgesproken' mee met/over de kabinetten Rutte. Ineens (zoals overigens wel eens vaker) miste ik deze oude wijze man zeer en ik denk dat hij het debat ook graag had gevolgd en nu ik in deze kamer was, waande ik hem bij tijd en wijle aanwezig en ik had zijn commentaar graag gehoord.

Onwrikbare werkelijkheden
Over het algemeen volg ik kamerdebatten veel minder, en veel minder intensief, dan in m'n jonge jaren. In niet zo'n ver verleden herinner ik me wel dat ik het debat met Rita Verdonk over het Nederlands staatsburgerschap van Hirsi Ali tot zes uur in de ochtend helemaal uitgekeken heb. Een overeenkomst tussen deze beide en veel van dit soort marathondebatten is wel dat je op een gegeven moment de tegenover elkaar staande standpunten en de beleefde werkelijkheden wel kent maar dat deze daarna eindeloos worden herhaald en dat niets ze bij elkaar kan brengen.

Fillibuster
Op een gegeven moment moest ik ook denken aan het woord fillibuster, de vooral in het Amerikaanse Congres gehanteerde manier om door gebruik te maken van procedures (reglement van orde) stemmingen en besluitvorming tegen te houden. De bekendste (en ook verfilmde) vorm is het eindeloos gebruik blijven maken van het spreekrecht waardoor een voorstel niet in stemming kan worden gebracht. Het woord filibuster komt via het Portugees van het Nederlandse woord vrijbuiter en ik bedacht gisteren dat het maar eindeloos doorpraten kennelijk ook een Nederlandse uitvinding en exportproduct is."

Twittercommentaren

Kamer debatteert over zichzelf
@jdsnel: De essentie vanmorgen blijft: de tijdelijk voorzitter van de Tweede Kamer heeft als voorzitter van de vorige Kamer verkenners aangesteld wier handelen vragen oproept. En zeventien fractieleiders hebben daar toen kennelijk mee ingestemd. Dit gaat over de Kamer zelf.
9:41am · 1 Apr 2021

@ytzen: Zeker. De vz en fractievzs hebben snel willen handelen (deadline 30 maart 'even verkennen' tot de nieuwe Kamer) en onvoldoende tijdig beseft dat er meer speelt dan een incident (foto), m.n. de mate van dualisme (Omtzigt), alsof ministers over de Kamer gaan ipv andersom.
10:31am · 1 Apr 2021

@ytzen: Zijn [Rutte's] bevoegdheden zijn onveranderd en ook is zijn legitimatie versterkt door de kiezer, maar daarmee bij anderen het gevoel van ongrijpbaarheid (vgl Netanyahu) en (vermeende) oncontroleerbaarheid.(Rutte-doctrine). Nu moet hij zowel openheid als vertrouwelijkheid verdedigen.
10:47am · 1 Apr 2021

@ytzen: De opwinding in het debat is begrijpelijk maar de toon is die van een scherpzinnige kamer tegenover een onwillige regering. Er speelt spanning mee tegenover de vorige premier, tevens zittend zaakwaarnemer, tevens grote winnaar van de verkiezingen.
9:56am · 1 Apr 2021

@ytzen: De Kamer kan een demissionair minister, dus ook de minister-president zeker alsnog wegsturen, maar niet als kamerlid. Hij kan op grond van het kiezersmandaat proberen een nieuwe regering te vormen. Dat is aan hemzelf en zijn fractie en de andere partners.
3:19pm · 1 Apr 2021 ·

@ytzen: [...] Maar als (stel) een demissionair premier wordt weggestuurd, dan versterkt dat niet zijn onderhandelingspositie als beoogd premier. Voor het vertrouwen zou dan vertrek uit de politiek kunnen helpen maar hij heeft een sterk kiezersmandaat.
3:57pm · 1 Apr 2021

@ytzen: De rare situatie doet zich voor dat het #kamerdebat [urenlang] blijft steken bij de 2e spreker in 1e termijn (Rutte na Wilders) [met elk 5 minuten toegemeten spreektijd] en dat de VVD, hoewel steeds aan het woord, afwezig lijkt omdat de fractievoorzitter van de VVD als enige niet achter de interruptiemicrofoon verschijnt. 
4:09pm · 1 Apr 2021

Vervolg: Debataantekeningen (2)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten