Joodse Gedichten

Vrijdag plofte dit prachtige boek op mijn deurmat: Joodse Gedichten, Jüdische Gedichte van de Nederlandse wetenschapper en dichter Nachoem M. Wijnberg (P.C. Hooftprijs 2018 voor zijn gehele oeuvre) met de vertaling en voorzien van een voorwoord in het Duits door Andreas Gressmann. Het is een tweetalig boek met op de linker pagina's het Nederlands origineel en parallel rechts daarvan de Duitse vertaling.

Andreas Gressmann woont en studeerde geschiedenis in München. In 1982 huurde hij een kamer bij mij en mijn vriendin in Utrecht, toen hij werkte aan zijn proefschrift over de Duitse invloed op Nederlandse universiteiten in de 19de eeuw, en wij zijn altijd bevriend gebleven. Deze zomer paste ik in München een paar weken op de kat en woning van zijn voormalige partner en nog steeds goede vriendin Mara en op de terugweg werd ik gastvrij ontvangen in Heidelberg door hun zoon Marcel en zijn vrouw. Moeder, zoon en schoondochter werken alle drie als psycholoog, dus mijn verblijf in Duitsland werd zorgvuldig begeleid. Bovendien werd ik in München opgevangen door Andreas, die mij regelmatig naar de volgens hem enige echte Biergarten sleepte, de Hofbräugarten, door mij omgedoopt tot traditionele Beierse Afpfelschorlegarten, omdat ik geen bier lust. Terwijl de appelsap rijkelijk vloeide, bespraken wij het leven en de wereld.

Verjaardagscadeau

Op mijn verjaardag, vrijdag 19 augustus, kookte Andreas een heerlijk maal voor mij en na het eten vertelde hij mij dat hij me voor mijn verjaardag dit boek cadeau wilde geven, waar we tijdens zijn vertaalproject al zo vaak over hadden gesproken. De eerste vijf exemplaren waren van de uitgever naar hem onderweg, maar alles wat de Duitse post die dag zou bezorgen, zoals de verjaardagskaarten van mijn zussen, bleef uit. Nu heb ik het dan alsnog ontvangen en daar ben ik erg blij mee. Ik ben Andreas' Dode Dichters Almanak: zodra er een Nederlandse schrijver sterft, stuur ik die direct aan hem door. Maar Wijnberg leeft.

Associatief

De Nederlandse uitgave van Joodse Gedichten heb ik al eerder gelezen en ik moet zeggen dat ik er weinig van begreep. Maar de thematiek interesseert mij zeer en geholpen door twee talen kom ik misschien verder. Eigenlijk dicht hij zoals ik vaak dagboek schreef. De gedichten of gedachten zijn heel associatief, gedachten worden voortdurend onderbroken door andere gedachten. Andreas Gressmann schrijft in zijn voorwoord onder de titel 'Vom wilden Denken': "Wijnbergs Gedichte, auch wenn sie selbstverständlich vom Verstand gesteuert und in eine ästhetische Form gegossen werden, sind in dieser Welt des wilden Denkens beheimatet. (...) ... ein Versuch, die Gedanken in ihrem Rohzustand zu erfassen, einem Zustand, in dem sie fast schon oder noch nicht ganz Sprache sind".

Messiassen

Wijnberg is een seculiere Jood. De gedichten gaan vooral over de Joodse identiteit. Wie ben ik? Wie ben ik als Jood? Hoe zien anderen mij? Zien de anderen mij als Jood? Zie ik die anderen dan als Niet-Jood? Ben ik eigenlijk wel een Jood of alleen als anderen mij als zodanig zien? Het gaat veel over messiaans denken, over de Messias en valse messiassen "van Jezus tot Sabbatai Zwi", zoals de flaptekst zegt. De dichter loopt een eindje op met zijn werkelijke en zijn mythologische familie langs kronkelige wegen, waarlangs de Messias zou kunnen komen of voorbijgaan.

Jüdische Gedichte, Joodse Gedichten

Nachoem M. Wijnberg

Vertaald door Andreas Gressmann

Aphaia Verlag 2022

ISBN 978-3-946574-27-9

Duitse vertaling met ondersteuning 

van het Nederlands Letterenfonds.