Meld Misdaad Anoniem: (1) samenwerking met gemeente

Lees ook mijn commentaar op de oproep van de burgemeester om vooral anoniem te blijven melden:

10-05-21 Meld Misdaad - Anoniem? 

---

Blogserie over Meld Misdaad Anoniem: (1) samenwerking met gemeente; (2) interview met de woordvoerder; (3) het contract; (4) ervaring van de politie.

Burgemeester Gilbert Isabella van Houten en woordvoerder Marc Janssen van stichting Meld Misdaad Anoniem hebben eind december vorig jaar een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. "Sinds januari hebben we als gemeente al tien meldingen gekregen", laat de burgemeester weten op de gemeentepagina in Houtens Nieuws 't Groentje van 14 april. Hij vervolgt: "Ik wil iedereen oproepen om meldingen te doen en niet weg te kijken of de schouders op te halen over zaken die niet normaal zijn". 

De provincie Utrecht betaalt de aansluitingskosten en het eerste jaarabonnement voor gemeenten in deze provincie die zich aansluiten bij Meld Misdaad Anoniem. Dat is een initiatief van Commissaris van de Koning Hans Oosters. Tot vorig jaar werkten maar drie van de 26 Utrechtse gemeenten met Meld Misdaad Anoniem. Hij wil dat meer gemeenten zich erbij aansluiten, zodat zij doelgerichter meldingen over criminele activiteiten kunnen aanpakken. "Hoe meer gemeenten deelnemen, hoe beter", vindt Oosters, "want criminelen denken niet in gemeentegrenzen, maar verplaatsen hun activiteiten bij weerstand naar andere gebieden, het waterbedeffect."

Onder meer voor Omroep Houten volg ik dit onderwerp sinds augustus vorig jaar. Aanleiding was een persbericht van de Provincie Utrecht van 27 augustus 2020. Daarin staat: "Commissaris van de Koning Hans Oosters en burgemeester Maarten Divendal ondertekenden op donderdag 27 augustus het samenwerkingsconvenant met Stichting Meld Misdaad Anoniem (M.). De provincie biedt de Utrechtse gemeenten aan zich aan te sluiten op het meldpunt om zo meldingen over vermeende criminele activiteiten doelgerichter aan te kunnen pakken. De provincie draagt de aansluitingskosten. Gemeente De Ronde Venen maakt als eerste gemeente van dit aanbod gebruik."

Het persbericht gaf mij een wat ongemakkelijk gevoel en daar schreef ik op 28 augustus een blog over: Meld Misdaad aan Iedereen? Tot dan toe dacht ik dat het meldpunt van de politie was en dat de anonieme tips alleen terecht kwamen bij de politie. Maar het blijkt een zelfstandige stichting te zijn en de informatie kan ook naar andere instanties gaan, zoals "de gemeente". Naar wie is dat dan? Naar elke willekeurige ambtenaar tot en met de receptioniste? Het zal wel goed geregeld zijn, maar daar had ik in het persbericht wel graag wat meer over gelezen. Als het meldpunt zelf niet aan opsporing doet en de informatie rechtstreeks naar de gemeente gaat, zonder tussenkomst van de politie, wie doet dán de opsporing en over welke informatie gaat het concreet? Bewoner A meldt dat buurman B een boef is? Melder A blijft anoniem, maar ook boef B? Of wordt de informatie juist concreet en gedetailleerd doorgegeven, zodat de ontvangende ambtenaar er ook echt iets mee kan? Maar hoe zijn dan de bevoegdheden geregeld? De privacy, de opsporing, het niet doorkruisen van een politieonderzoek of de bewijstlast van een rechtszaak. 

Het persbericht riep bij mij meer vragen op dan het beantwoordt en het werd nog verwarrender toen ik bij de Provincie de tekst van het convenant opvroeg dat de Commissaris van de Koning had ondertekend met Marc Janssen van Meld Misdaad Anoniem en burgemeester Maarten Divendal van de gemeente De Ronde Venen. De woordvoerder van de Provincie liet mij weten dat dit convenant helemaal niet bestaat. Het was slechts een symbolisch moment geweest, waarbij de drie heren hun handtekening hadden gezet op een bord met een foto. Die foto vind ik een misser. Ik begrijp de associatie van misdaad met handboeien, maar de commissaris van de Koning is geen commissaris van politie en het is niet aan hém - en ook niet aan een willekeurige gemeenteambtenaar - om mensen in de boeien te slaan. De bestuurlijke en opsporingstaken hebben we in dit land scherp gescheiden. Het is valse symboliek als bestuurders lachend hun handtekening zetten op een bord met handboeien. 

Ook de oproep van de Houtense burgemeester in de krant - "ik wil iedereen oproepen om meldingen te doen" - vind ik net iets te gemakkelijk, alsof klikken een volkssport moet worden. 

Vanwege mijn vele vragen heb ik na het persbericht van 27 augustus behalve met de Provincie Utrecht ook contact opgenomen met de gemeente Houten, die mij liet weten dat Houten de samenwerking met M. wil aangaan en dat als het zover is de burgemeester dit graag bij Omroep Houten wil toelichten en de gemeente De Ronde Venen, die inzage gaf in het contract tussen de gemeente en het meldpunt. Verder had ik contact met de politie, die uitlegde waarom de politie na een anonieme melding met grote inzet een loods was binnengevallen waar niets werd aangetroffen. Woordvoerder Marc Janssen van Meld Misdaad Anoniem gaf een uitgebreid en heel verhelderend interview (zie blog 2 interview met de woordvoerder). Hij was eigenlijk de enige die duidelijk aangaf dat er ook grenzen en waarborgen zijn verbonden aan de werkwijze en de informatie van het meldpunt. De gemeente krijgt alleen informatie over zaken die tot de bevoegdheden van de gemeente behoren en niet meer dan twee geautoriseerde veiligheidsmedewerkers van de gemeente krijgen toegang tot de informatie. 

Laat ik uitleggen waarom ik zo kritisch ben, ook al ben ik een gezagsgetrouwe burger met een redelijk vertrouwen in de overheid. Ik zing niet mee in het koor dat politici leugenaars en boeven zijn. Meewerken met de autoriteiten vind ik belangrijk. Sinds jaar en dag heb ik het nummer van de meldkamer van de politie standaard in mijn contacten staan en tegenwoordig het centrale meldnummer 0900-8844. Zeker toen ik nog in de binnenstad van Utrecht woonde, maar ook daarna in Houten heb ik al ontelbare meldingen doorgegeven aan de politie. Aanrijdingen, een insluiper en messentrekker, een verwarde man, een in haar huis opgesloten verwarde vrouw, huiselijk geweld, bedreiging, een doodgewaande huisgenoot, een minderjarige wegloper, een geblokkeerde nooddeur, iemand die een nummerplaat aan een auto verwisselde en snel wegreed (meteen opnieuw gebeld toen ik zag dat daar een klein garagebedrijf was gevestigd en de nummerwisseling waarschijnlijk volledig legitiem was). Een mens maakt wat mee. Ik ben niet opgevoed met 'klikken mag niet', zoals in sommige culturen waar de gelederen gesloten blijven en het meewerken aan de politie als 'verraad' wordt gezien. Ik zou mijn eigen broer nog verklikken als hij zich op het criminele pad zou begeven en zich door niets zou laten gezeggen, en ik verwacht dat hij omgekeerd bij mij hetzelfde zou doen. M'n opvoeding leerde wel: 'roddelen mag niet', je mag niet kwaadspreken, achter iemands rug om handelen (tenzij het niet anders kan) en je staat voor wat je doet en zegt.

Maar anoniem melden kan ontaarden in een klikcultuur. Een extreem voorbeeld is natuurlijk de voormalige DDR, waarin elke buurman, maar ook je eigen kind of een leraar verklikker kon zijn. Zo is het hier gelukkig niet, maar zo'n samenleving is dus bestaanbaar. Ook bij Westerse democratieën zien we soms een glijdende schaal, zoals in Israël de 'administratieve hechtenis' of de VS met Guantanamo Bay, waar met een begrijpelijk beroep op een oorlogssituatie en terrorisme mensen zonder enige vorm van proces worden opgesloten. Extreme voorbeelden. Maar ook in Nederland moeten we uitkijken. Het kabinet is afgetreden nadat bleek dat de overheid, de uitvoerende macht, mensen kapot kan maken door ze onterecht van fraude te betichten of lichte gevallen zó zwaar te straffen dat de bodem onder hun bestaan wordt weggeslagen. Bij de verkiezingen vorige maand heeft een partij stemmen getrokken door voor te stellen een speciaal ministerie in te stellen gericht op het afnemen van de rechten van bepaalde bevolkingsgroepen op grond van hun geloof of afkomst. Deze week ontstond er discussie over de vraag of de coördinator terrorismebestrijding anoniem informatie mag verzamelen over personen op grond van wat zij publiekelijk op het internet plaatsen. Anonimiteit ligt gevoelig.  

Ook dichterbij huis kan ik voorbeelden bedenken van overheidsbemoeienis waar ik me ongemakkelijk bij heb gevoeld. Gemeenteambtenaren hebben in mijn koelkast, mijn slaapkamer en bed gekeken en daar vragen over gesteld. Of ik mijn bed en eten met iemand deelde. Een jurist van Werk en Inkomen stelde voor om in een database waarin de overheid informatie uit vele bronnen verzamelt, elke maand even te kijken of mijn kamerhuurder (die zelf nog nooit een uitkering of beurs heeft aangevraagd) nog wel studeerde. Op een informatieavond over een - indertijd nieuwe maar nu al weer verdwenen - buurtapp benadrukte de wijkagent onder het toeziend oog van de (vorige) burgemeester dat je bij het melden van verdachte situaties vooral je onderbuik moet volgen (terwijl ik altijd had gedacht dat je de onderbuik vooral op de WC moet volgen en daar buiten je gezond verstand). Uit de zaal kwamen bruikbare suggesties. Zo had iemand eens een man met Afrikaans uiterlijk in zijn wijk zien lopen, volgens de wijkagent een goede reden om de buurtapp in te schakelen. Eerst schrok ik daar een beetje van, omdat mijn huidige en eerdere huisgenoten en veel van onze bezoekers een Afrikaans uiterlijk hebben (wat veel voorkomt onder kinderen van Afrikaanse ouders), maar bij nader inzien leek het me wel handig dat ik aan de meldingen in de buurtapp zou kunnen volgen hoever onze bezoekers onderweg zijn, zodat ik de koffie alvast aan kan zetten.  

Waar het mij om gaat: misdaad bestrijden ja, melden ja, maar zo mogelijk met open vizier en als het echt niet anders kan dan maar anoniem. De overheid moet het anonieme melden faciliteren maar niet stimuleren. Is duidelijk met wie de informatie gedeeld wordt en wat er mee gebeurt? Vindt de opsporing en handhaving plaats volgens de regels, hoe en door wie wordt dit gecontroleerd? Kan ik door een melding mijn buurman of tegenstander een hak zetten of hoe wordt voorkomen dat dit gebeurt? Regelmatig lees ik dat de burgemeester een pand sluit. Dat kan nuttig zijn in de misdaadbestrijding. Maar hoef ik maar een handgranaat aan de deur van een concurrent te hangen om zijn zaak op slot te zetten? Hoe wordt de (uitvoerende) macht gecontroleerd? In de communicatie van de bestuurders - de Commissaris van de Koning en de burgemeester - heb ik de balans gemist tussen misdaadbestrijding en een open samenleving of met welke waarborgen anonieme meldingen (voor de gemeente, dus nog weer anders dan bij politie en justitie) zijn omgeven? Of komen we zo tóch in een opsporings- en klikcultuur terecht? 

Bronnen bij deze blogserie: 

* Styloblog 28-08-20 Meld Misdaad aan Iedereen?

* Persbericht Provincie Utrecht 27-08-20

* Gemeentenieuws in Houtens Nieuws 't Groentje 14-04-21

* Website Meld Misdaad Anoniem

* Website Gemeente Houten: Veilige Wijk

* Barneveldse Krant 22-09-20: "Dit was een valse melding..."

* Reactie van de politie, zie blog (4) ervaring van de politie.

* Binnenlands Bestuur 31-08-2020: Provincie betaalt aansluiting bij Meld Misdaad Anoniem

Zie ook de lezersreacties onder artikel in Binnenlands Bestuur (een blad voor ambtenaren): “Gaan we een soort gemeentelijke inlichtingendienst en Oost-Duitse toestanden creëren? M.i. is dit echt voer voor de waakhond over de privacy.” --- “Meld Misdaad Anoniem is niet anoniem. De politie kan altijd, als je telefonisch meldingen doet, de provider verplichten om de gegevens van de beller te overhandigen. Ook gaan alle meldingen altijd naar de AIVD. Vergeet die anonimiteit maar.” --- “Waar nodig wordt anonimiteit gewaarborgd. Liesbeth Huyzer [plv. korpschef Politie Nederland kan te allen tijde belgegevens opvragen bij de provider."

* Binnenlands Bestuur 06-09-2020: Anonimiteit staat bij ons op de eerste plaats 

* Halfjaarbericht politie 16-12-2019 p10-11 (minister van J&V Fred Grapperhaus): 

"(...) In 2018 heb ik een onafhankelijk onderzoek laten doen naar de subsidierelatie en de bekostigingssystematiek van de Stichting NL Confidential die de meldlijn Meld Misdaad Anoniem verzorgt. De onderzoekers constateerden dat er geen sprake was van een stabiele financiële situatie en stabiele reserves terwijl stakeholders aangaven de bijdrage van NL Confidential bijzonder te waarderen. (...) Op grond van de uitkomsten van het onderzoek en eerdere Kamervragen heb ik besloten de bekostigingssystematiek aan te passen. Ik zal de subsidie aan NL Confidential verhogen en deze meerjarig maken. (...) Per 1 januari 2020 gaan aangesloten gemeenten minder betalen. De jaarbijdrage zal worden verlaagd naar een bedrag tussen de 300 en 1500 euro, afhankelijk van de grootte van de gemeente, en gemeenten hoeven geen bedrag per melding meer te betalen. Gemeenten die van de dienstverlening gebruik willen gaan maken, betalen daarnaast nog de eenmalig aansluitkosten. Ik neem met deze regeling, het veruit grootste deel van de extra kosten van deze dienstverlening op mij. Ik ben ervan overtuigd dat de uitbreiding van de dienstverlening van Meld Misdaad Anoniem bijdraagt aan de strijd tegen onder andere ondermijnende criminaliteit."

* De Groene Amsterdammer 18-04-18: De handel in anonieme misdaadtips

* De Groene Amsterdammer 27-06-18: Nederland klikland

* De Groene Amsterdammer 22-02-12: Meldpunt.nl 
"Wat nog ontbreekt is een meldpunt voor kwalijke meldpunten"

Blogserie over Meld Misdaad Anoniem:

(1) samenwerking met gemeente; (2) interview met de woordvoerder; (3) het contract; (4) ervaring van de politie.