Meld Misdaad Anoniem: (2) interview met de woordvoerder

Burgemeester Gilbert Isabella van Houten en woordvoerder Marc Janssen van stichting Meld Misdaad Anoniem hebben een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. De provincie Utrecht betaalt de aansluitingskosten en het eerste jaarabonnement voor gemeenten in deze provincie die zich aansluiten bij Meld Misdaad Anoniem. Sinds de perspresentatie van de provincie op 27-08-20 volg ik dit onderwerp o.a. voor Omroep Houten. Blogserie over Meld Misdaad Anoniem: (1) samenwerking met gemeente; (2) interview met de woordvoerder; (3) het contract; (4) ervaring van de politie.

Woordvoerder Marc Janssen van de stichting Meld Misdaad Anoniem vertelde mij in een uitgebreid en verhelderend interview, dat er grenzen en waarborgen zijn verbonden aan de werkwijze en de informatie van het meldpunt. De gemeente krijgt alleen informatie over zaken die tot de bevoegdheden van de gemeente behoren en niet meer dan twee geautoriseerde veiligheidsmedewerkers van de gemeente krijgen toegang tot de informatie. 

Commissaris van de Koning van de provincie Utrecht, Hans Oosters, heeft een convenant afgesloten met Meld Misdaad Anoniem. Wat staat daarin? Is alleen de provincie Utrecht partij of ook de afzonderlijke gemeenten?
Er is geen formele overeenkomst met de provincie Utrecht gesloten. Het was meer een symbolisch moment. De Provincie ontvangt ook geen meldingen van het Meldpunt. Alleen met de aangesloten partijen, zoals de afzonderlijke gemeenten, wordt een overeenkomst afgesloten. In principe is het een contract, een juridisch document.

Wat is dan de rol van de Provincie?
De provincie Utrecht stimuleert de gemeenten om zich aan te sluiten bij Meld Misdaad Anoniem en stelt voor het eerste jaar geld beschikbaar. Dit stimuleringsbeleid komt voort uit een initiatief van minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus in het halfjaarrapport politie aan de Kamer (*). De minister hoopt dat meer gemeenten zich zullen aansluiten bij het meldpunt in de strijd tegen de “ondermijnende criminaliteit”. De gemeenten krijgen dan een betere informatiepositie om de criminaliteit te kunnen aanpakken. Vorig jaar heeft de provincie Noord-Holland al het initiatief genomen om dit in de provincie te stimuleren en inmiddels zijn veel Noord-Hollandse gemeenten aangesloten. Nu stimuleert ook de provincie Utrecht de gemeenten om dit te doen.

Hoe werkt die aanpak in de praktijk?
In deze tijd wordt criminaliteit niet alleen via het strafrecht bestreden maar meer en meer ook via de bestuursrechtelijke weg, bijvoorbeeld het sluiten van drugspanden door de burgemeester. Politie en gemeenten trekken hierin samen op. Het is belangrijk om over goede informatie te beschikken.

Het meldpunt stuurt dus meldingen door naar de gemeente? Naar wie dan? Kan iedere ambtenaar de tips inzien?
Het is niet zo dat er een vergaarbak aan tips naar de gemeenten gaat en dat iedereen binnen de gemeente die kan inzien. Er worden binnen de gemeente maximaal twee personen geautoriseerd om de informatie in te zien en dan alleen de tips die specifiek voor deze gemeente bestemd zijn. Het zal meestal gaan om twee ambtenaren van de afdeling Integrale Veiligheid of van Openbare Orde, de portefeuille van de burgemeester. Zij kunnen de burgemeester adviseren. De burgemeester kan de informatie niet rechtstreeks inzien. De geautoriseerde veiligheidsmedewerkers maken zelf onderdeel uit van de opsporing. Ze zijn gescreend en zitten ook direct bij de opsporing, de politie, aan tafel. Bovendien gaan alle meldingen parallel ook naar de politie. Informatie over moord en doodslag gaat niet naar de gemeente maar direct naar de politie. Deze informatie is alleen in te zien door de politie. Het meldpunt selecteert dus specifiek die informatie over zaken die op het terrein en de bevoegdheid van de gemeente liggen.

Wie beoordeelt binnen het meldpunt de tips en naar wie bepaalde informatie gaat?
De regels zijn voor alle gemeenten gelijk. Er zijn dus ook niet verschillende contracten. Er zijn bepaalde specifieke categorieën vastgelegd, zoals drugs, milieudelicten, geweld en specifieke opsporingsprogramma’s. Alleen de informatie binnen die benoemde categorieën gaan naar de gemeente. Er is een strakke lijn van categorie naar de instantie die op dat terrein bevoegdheid heeft. Zo zal informatie over misstanden in de vleesindustrie naar de warenautoriteit NVWA gaan en informatie over een drugspand naar de gemeente waar het pand staat.

Waarom anoniem melden?
Uiteraard gaat de voorkeur uit naar een openlijke melding door de burger en zo nodig aangifte bij de politie. Maar er kunnen redenen zijn waarom de melder anoniem wil blijven zoals bedreiging of angst. De medewerker van het meldpunt zal alles doen om de anonimiteit te waarborgen. De medewerker zal ook niet suggereren om openlijk melding en aangifte te doen; dat is aan de melder zelf. Alle naar de melder herleidbare informatie wordt uitgefilterd en niet doorgegeven. Als blijkt dat de melder eigenlijk niet echt belang hecht aan volledige anonimiteit, bijvoorbeeld zijn naam geeft of aan het eind van het gesprek zegt dat bijvoorbeeld de politie wel contact met hem mag opnemen, dan zal de medewerker wel aanraden de melding direct bij de politie of een andere betrokken instantie te doen.

Worden alle tips aangenomen en doorgegeven?
Een simpele anonieme tip is niet voldoende om informatie door te geven. Als de melder maar wat roept (“M’n buurman teelt drugs”) en de hoorn er weer opgooit, dan wordt de tip niet in behandeling genomen. De medewerker van het meldpunt vraagt door en voert een lang gesprek met de melder. De melder moet ook bereid zijn om de situatie uit te leggen en achtergrondinformatie te geven, voor zover dit de anonimiteit niet schendt. De medewerker stelt gericht vragen. Het is een klein team van op een dag vijf mensen, die van alle markten thuis moeten zijn, want ze verbinden de beller niet door naar een andere specialist binnen het team. Elke medewerker handelt het gesprek helemaal zelf af, of het nou om drugscriminaliteit, belastingfraude of milieudelicten gaat. De medewerkers zijn veelal afkomstig van de politie, de fiscale opsporingsdienst FIOD of een andere opsporingsdienst. Zij krijgen intern een gerichte opleiding voor dit werk. Zij moeten elk gesprek kunnen voeren.

De gesprekken zijn dus volledig anoniem?
Ja, op alle manieren wordt gezorgd voor anonimiteit. Ten eerste technisch, bijvoorbeeld geen nummerherkenning. Er kan niet herleid worden waar het gesprek vandaan komt. Ten tweede zijn er dichtgetimmerde juridische waarborgen. Ten derde zijn de medewerkers er specifiek op getraind om de anonimiteit te bewaken. Zij halen alle naar de melder herleidbare informatie uit een melding die zij doorgeven. Bijvoorbeeld een zin als “ik ruik hennep op mijn zolder” zou herleidbaar kunnen zijn naar het feit dat het om directe buren gaat van het adres waar de hennep gekweekt wordt.

Een paar jaar geleden werden mensen opgeroepen om het te melden als bij één huis in de straat de sneeuw van het dak smelt, wat kan duiden op het kweken van hennep op zolder.
Met dat soort oproepen zijn wij niet blij.

De Groene Amsterdammer publiceerde in 2018 enkele kritische artikelen (**) over het meldpunt. Ik las dat ontvangende partijen, zoals gemeenten, naast een jaarabonnement ook een bedrag per tip betalen. In het artikel noemen verschillende deskundigen dit een perverse prikkel. Hoe meer meldingen, hoe meer inkomsten.
De vergoeding per tip is afgeschaft. Dit is ook in het eerder genoemde halfjaarrapport (*) te lezen, inclusief de motivering en de minister heeft de financiering van het meldpunt verhoogd, zodat er geen neiging ontstaat naar inkomstenvermeerdering via de tips.

Wie bepaalt de prijs die de gemeente betaalt en vinden er contractonderhandelingen plaats?
Nee, het meldpunt hanteert standaardprijzen volgens een staffel met vier treden, gebaseerd op het inwonersaantal van de gemeente. De aansluiting van een nieuwe deelnemer is dus een eenvoudige uitrol van de bestaande regels en procedures. De stichting is voor de financiering niet afhankelijk van deze uitrol. Als een gemeente of instantie zich niet wil aansluiten, dan is dat ook prima.

Het meldpunt had voor mij een bijna ‘heilig’ imago, ik dacht dat het alleen een tiplijn van de politie was voor zware criminaliteit en geweld. Het persbericht van de provincie Utrecht heeft mij kritischer gemaakt, omdat daar niet gesproken wordt over de waarborgen en de indruk wordt gewekt dat elke bestuurder via het meldpunt geheime tips kan krijgen. Dit gesprek stelt mij weer een beetje gerust, al heb ik nog wel vragen. Hoe is het toezicht geregeld?

In de Raad van Toezicht van de stichting zitten vertegenwoordigers van de ontvangende partijen, het ministerie van Justitie en Veiligheid, politie en gemeenten. Alleen bevoegde instanties kunnen ‘partner’ zijn.

Staat het meldpunt in de publieke belangstelling?
Het meldpunt krijgt wekelijks of bijna dagelijks vragen van de pers, ook veel regionale pers.

De gemeente Houten sluit een samenwerkingsovereenkomst met Meld Misdaad Anoniem. De burgemeester heeft aangegeven dan graag een toelichting te geven bij Omroep Houten.
Misschien spreken wij elkaar dan ook weer.

(*) Halfjaarrapport Politie 16-12-2019 p10-11. Zie samenvatting en ook (**) alle andere bronnen onderaan blog 1. 

Blogserie over Meld Misdaad Anoniem:

(1) samenwerking met gemeente; (2) interview met de woordvoerder; (3) het contract; (4) ervaring van de politie.