Niet geheel juist

Een rectificatie uit 1892 wegens "niet geheel juist". pic.twitter.com/CZZZkcLu2V

— Atty de Waard (@AttyWaard) April 7, 2021

 Op Twitter trof ik deze interessante rectificatie uit 1892. 

"Dezer dagen werd bericht, dat mej. Ten Have-Veninga, te Westerlee, tengevolge bloedvergiftiging was gestorven, ontstaan doordat boenwas bij het afwrijven van stoelen in eene wonde aan de pink was gekomen, die moest worden afgezet. Dit bericht was niet geheel juist. De pink is niet afgezet en er was geen wondje aan, waarin ook geen boenwas kon zijn gekomen, daar de juffrouw geen stoelen had geboend; en de dood was dan ook niet het gevolg van bloedvergiftiging. Juist is 't echter, dat de juffrouw is overleden."

Waaraan is zij dan wél overleden? Al snel had ik haar naam, geslachtsregister en overlijdensakte gevonden, maar niets over de omstandigheden rond haar dood. Meintje ten Have-Veninga is op 30 juli 1892 om 3 uur in de nacht overleden. De overlijdensaangifte wordt gedaan door haar neef en een veldwachter. Is er sprake van een misdaad? 

Mijn korte zoektocht begon bij de tweet van Atty de Waard, volgens de twitterbio: "genealoog, sociale geschiedenis, spannende verhalen van vroeger. Delpher als bron. Wie was Wie". De precieze bron van het bericht was helaas niet terug te vinden. Atty de Waard liet mij desgevraagd weten: "Niet genoteerd helaas". In Delpher kon ik niets vinden. Wel vond ik via het Gemeentearchief Schiedam een variatie op het bericht in de Nieuwe Schiedamse Courant 12-08-1892 p2 (kolom 3 midden) en de Schiedamse Courant 13-08-1892 p2 (kolom 3 voorlaatste bericht). Deze versies missen de prachtige, bijna poetische 'terugrol' uit ons oorspronkelijke bericht. De rectificerende journalist van onze eerste bron heeft hier zichtbaar plezier in gehad. Maar ook het oorspronkelijke nieuwsbericht, dus waarin de bloedvergiftiging door boenwas in een wondje als doodsoorzaak zou zijn vermeld, kan ik helaas niet vinden. Onder de rectificatieberichten in de Schiedamse bladen staan de initialen "U.D." Dat kan de redacteur zijn of een correspondent, maar ook het persbureau of de krant waaruit dit bericht is overgenomen (*). 

Bloedvergiftiging door een wondje is in het algemeen zeker geen onwaarschijnlijke doodsoorzaak. Ik moest meteen denken aan de eerste man van mijn 'stief-oma', die in de jaren '30 is overleden door bloedvergiftiging nadat hij tijdens het uitstrooien van kunstmest zich het zweet uit de nek heeft geveegd, waar hij een wondje had waardoor de chemische stof zijn bloedbaan kon binnendringen. Ook is het niet ongewoon dat bij een bloedvergiftiging in eerste instantie het getroffen lichaamsdeel, een vinger of teen, wordt afgezet, maar dat het al te laat kan zijn en de vergiftiging zich door de bloedbaan heeft verspreid. 

Mijn zoektocht werd mede getriggerd door verwoed twitteraar en Elvis-fan dominee Fred Omvlee, hoofd geestelijke verzorging bij de marine. Hij twitterde: "Deze rectificatie roept bij mij nog veel méér vragen op... Mejuffrouw is getrouwd, dus waarom geen 'mevr.'? Als niets van deze feiten waar is, behalve de dood: waar is zij dan aan overleden?" 11:17pm · 7 Apr 2021
Toen ik liet weten dat ik haar naam gevonden had, reageerde Fred Omvlee met: "Geweldig. Samen lossen we dit op!"  11:51pm · 7 Apr 2021 

Maar tot nu toe is het voor mij een raadsel wat er indertijd precies gebeurd is. Zijdelings wil ik de marinedominee ook wijzen op een bericht dat naar huidig inzicht wel wat van zijn pastorale aandacht zou kunnen vragen. Naast ons genoemde bericht in de Nieuwe Schiedamse Courant staat in de rechter kolom maar dan iets hoger het volgende te lezen: "Te Nieuwediep hebben twee marine-officieren, met inachtneming van alle vormen, met de sabel geduelleerd. Beide partijen moeten licht gewond zijn. Naar de omstandigheden, waaronder het duel plaats had, wordt door de politie een streng onderzoek ingesteld."

Terug naar ons boenwas-slachtoffer. Dat de - gezien haar twee achternamen - kennelijk getrouwde vrouw hier "Mejuffrouw" genoemd wordt, hoeft ons niet te verbazen. Meestal denken wij bij Mejuffrouw aan een ongehuwde vrouw. Dit was voor mij dan ook de eerste aanleiding om de naam Ten Have-Veninga op te zoeken; het zou immers ook een adellijke of in elk geval deftige dubbele achternaam kunnen zijn van een ongehuwde dame. Maar al snel vond ik de stamboom van de in 1892 overleden gehuwde Meintje Ten Have-Veninga uit Westerlee, op wie dit bericht wel betrekking moet hebben. 

Het blijkt dat het in die tijd helemaal niet ongewoon was om ook getrouwde vrouwen "mejuffrouw" te noemen. Juffrouw is een verbastering van jonkvrouw, waarmee een - al dan niet gehuwde - dame van adel of goede stand en pas later een ongehuwde vrouw werd bedoeld. Het standsverschil liep bij getrouwde vrouwen van mevrouw via juffrouw naar simpelweg vrouw. Nog in 1983 werden, blijkens kamervragen, in de adresgids van Buitenlandse Zaken ongetrouwde vrouwen tot een bepaalde rang met mejuffrouw aangeduid. Inmiddels is het begrip "mejuffrouw" in beide betekenissen nagenoeg verdwenen. Alleen schoolkinderen zeggen tegen hun lerares vaak nog wel Juf of Juffrouw. 
Zie: Onze Taal (1983) en Wikipedia. 

Zoals gezegd had ik het geslachtsregister - met haar geboorte, huwelijk en dood - al snel gevonden. Zij is te vinden op de familie-website tenhave-genealogie.nl - onder meer in het het parenteel van Berent Berents ten Have (1620): 

VII.131 Helenius ten HAVE, landbouwer, zoon van Hommo Helenius ten HAVE (zie VI.74) en Geertje Eltjes WIGBOLDUS (Wichboldus).
Geboren op 25-03-1836 te Scheemda (Gr.).
Overleden op 05-02-1897 aldaar, leeftijd: 60 jaar; weduwnaar van Meintje Veninga.
Gehuwd op 07-05-1868 te Wildervank (Gr.) met Meintje VENINGA, dochter van Evert Arends VENINGA, vervener, en Trijntje (Trientje) Jans PANMAN.
Geboren op 04-01-1842 te Stadskanaal, gem.Wildervank (Gr.). Overleden op 30-07-1892 om 03.00 uur te Noordbroek (Gr.), leeftijd: 50 jaar; echtgenote van Helenius ten Have. Het overlijden is op 1 augustus ingeschreven onder aktenr. 68 in het overlijdensregister van Scheemda, de woonplaats van Meintje. 

Kinderen: Hommo (sterft 5 jaar oud), Evert en Hommo Helenius ten Have. 

Daarmee is ook de overlijdensakte snel gevonden. 

"No. 22. In het jaar duizend achterhonderd twee en negentig, den dertigsten der maand Juli, zijn voor ons Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der gemeente Noordbroek, arrondisement Winschoten, provincie Groningen, verschenen Homme Hamster, oud drie en dertig jaren, van beroep landbouwer, wonende te Noordbroek, neef van den overledene, en Jan Mulder, oud zeven veertig jaren, van beroep veldwachter, wonende de Noordbroek, welke ons hebben verklaard, dat op den dertigsten der maand Juli, des jaars duizend achterhonderd twee en negentig, des morgens te drie uur, binnen deze gemeente, en wel te Noordbroek, is overleden Meintje Veninga, oud vijftig jaren, van beroep zonder, laatst gewoond hebbende te Westerlee, gemeente Scheemda, geboren te Stadskanaal gemeente Wildervank in het jaar achttien honderd twee en veertig, echtgenote van Helenius ten Have, dochter van Evert Arends Veninga en Trijntje Jans Panman beide overleden. Van welke aangifte en verklaring deze akte dadelijk is opgemaakt en ingeschreven op de beide dubbelen van het overlijdens-register dezer gemeente; en is deze akte, na voorlezing, door de aangevers en ons geteekend, H. Hamster, [onleesbaar: handtekeningen van J. Mulder en de ambtenaar van de burgerlijke stand]."

De overlijdensakte is in het overlijdensregister ingeschreven onder nummer 68. 

"No. 68. In het jaar duizend achterhonderd twee en negentig, den eersten der maand Augustus is door ons ondergeteekende, Ambtenaar van den Burgerlijke Stand der gemeente Scheemda, arrondissement Winschoten, provincie Groningen, ingeschreven het volgend uittreksel uit een register van overledenen der gemeente Noordbroek, Provincie Groningen, dat op den dertigsten der maand Juli, des jaar duizend achterhonderd twee en negentig, des morgens te drie uur, te Noordbroek, is overleden: Meintje Veringa, oud vijftig jaren, van beroep zonder, laatst gewoond hebbende te Westerlee, gemeente Scheemda, geboren te Stadskanaal, gemeente Wildervank in het jaar achttienhonderd tweeenveertig, echtgenote van Helenius ten Have, dochter van Evert Arends Veringa en Trijntje Jans Panman, beide overleden. - Voor eensluidend uittreksel - Noordbroek den 30 Juli 1892. De Ambtenaar van den Burgerlijkenstand der gemeente Noordbroek. - geteekend Dijkstra. - Waarvan deze akte dadelijk is opgemaakt, die door ons is geteekend wordende de doorhaling der gedrukte woorden "Zijn verschenen, oud, jaren van beroep, wonende te, van de overledene en, oud jaren, van beroep, wonende te, van de overledene welke ons hebben verklaard, binnen deze gemeente, en wel, welke aangifte en verklaring, na voorlezing, de aangevers en; - in regels twee, vier, vijf, zes, zeven, acht, negen, tien, twaalf, drieentwintig en vierentwintig van boven goedgekeurd. [handtekening ambtenaar]"

Wat opvalt is dat de aangifte gedaan wordt door een neef van de overledene en een veldwachter. Waarom niet door de echtgenoot? Deed de veldwachter aangifte uit hoofde van zijn beroep? Is er dan toch sprake van een misdaad? Dan is er misschien een proces-verbaal of een aantekening in een politieregister. - Maar: zie Aanvulling 8-3-21 23:00 onderaan.

Het blijft raadselachtig hoe het verhaal van de bloedvergiftiging door boenwas in de wereld is gekomen en even later weer ingetrokken. 

Verdere vragen: 
- Waar is het oorspronkelijke bericht uit de tweet te vinden (bron)?
- In welke krant stond het (ongerectificeerde) bericht over het overlijden?
- Waarom of door wie is het weer ingetrokken en gerectificeerd? 
- Is er een proces-verbaal of vermelding in een politieregister? 
- Is er een bericht in de plaatselijke pers in Oost-Groningen? 
- Wie of wat is "U.D." onder het bericht in de Schiedamse bladen? 

Noten:
(*) Bij de initialen "U.D." onder het bericht denk ik bijvoorbeeld aan "Utrechts Dagblad". Maar ik ken geen Utrechts Dagblad, wel het Utrechts Nieuwsblad (waar ik zelf voor gewerkt heb), dat op 2 mei 1893 door Johan de Liefde werd opgericht onder de naam Utrechtsch Volksblad, wat enkele maanden later al, op 7 november 1893, werd gewijzigd in Utrechtsch Nieuwsblad. In 1892 bestond deze krant dus nog niet. De (Nieuwe) Schiedamsche Courant staat er dacht ik wel bekend om berichten uit het hele land over te nemen. Enige tijd geleden vond ik hier het geboortebericht van een tweeling in Den Bosch, waarvan ik één van beiden ken. 

Bronnen: 
- Nieuwe Schiedamse Courant 12-08-1892 p2 (kolom 3 midden)
- Schiedamse Courant 13-08-1892 p2 (kolom 3 voorlaatste bericht)
- Mejuffrouw, zie: Onze Taal (1983) en Wikipedia
- Ten Have familie-website: tenhave-genealogie.nl
- Parenteel van Berent Berents ten Have (1620)
- Overlijdensakte Meintje ten Have-Veringa (1892) 

Aanvulling: 8 april 2021 23:00 uur

(1) Zoekend op "veldwachter" zie ik dat veldwachters vaak als getuige optraden bij het opstellen van akten van geboorte, huwelijk en overlijden. Hier kan dus geen conclusie aan worden verbonden dat het om een misdaad zou gaan. 

(2) Addy de Waard is verder gaan zoeken en vond de rouwadvertentie en het eerste nieuwsbericht. 

Provinciale Drentsche en Asser Courant 3-8-1892

Cousin Koos' Nature

Chatting with a South African friend, who lives in the Netherlands for a year or more, I wondered: what would have become of my cousin Koos van der Lende? All I know is that he's living in the outback of South Africa as a nature photographer. He may as well have disappeared from the earth. 

My interest in South Africa is growing again lately. I've never been there, but from what I have heard and seen it's a beautiful country. Also: Afrikaans is the only foreign language that I more or less can understand without ever having learned it in school. As a child I got a stack of Suid-Afrikaanse Panorama's (1967-1971) from my grandfather, a colourful magazine, issued by the South African government. I still have it in my archive and browsed through them again lately. It may well be considered as propaganda from the Apartheid regime in those days, but still, there's a lot in South Africa worth propagandizing for.

As a young adult I went to a four days' congress in Amsterdam, where the South African preacher David du Plessis was the keynote speaker every morning. He's an evangelical leader who sought closer contact to the established main stream churches. I remember him using the Afrikaans phrase "baie snaakse klanke" when speaking about glossolalie ('speaking in tongues'). Anyway, with some effort I could understand his Afrikaans speeches without a translator.

In recent years I have done several transcriptions of various interviews in unedited footage for Dutch TV documentaries, roughly translating the Afrikaans text into Dutch, among others a university class given by the famous South African poet Antjie Krog, who I find very interesting. Also, nowadays I am following an Afrikaans newspaper via Twitter. Of course, Afrikaans is identified as the language of the Apartheid regime, that only after a bitter struggle gave in and had to go, so the language isn't the most popular in South Africa these days for historically understandable reasons, and losing ground to English and local languages. 

But where did my cousin Koos go? Last Sunday I suddenly had an evenly genious as stupidly simple idea: I typed his name into Google. Really without much expectations, I was very surprised that I found him within seconds. He even has a Twitter account, though his last tweet is from 2013. But I also found a lot of his really beautiful photographs and more information about him. He is a wonderful nature photographer indeed. 

The website of the art photography gallery of Martin Osner in Cape Town tells his story, that sounds familiar to me. Koos van der Lende was born in Pretoria in 1955 (the same year as me), moved with his parents to the Netherlands in 1971. In those years they didn't live far from us, and his parents mostly visited my parents on birthdays. Strangely enough, I realize now, we did'nt get in touch much as cousins. "After completing his studies at the School of Photography in The Hague, he re-visited the country of his birth in 1977, and the experience prompted him to return on a more permanent basis. In 1983 he immigrated back to South Africa. He spent the next two decades working as a commercial photographer. In 2002 he decisively abandoned the confines of a studio environment and commercial photography for the outdoors, where he spends most of his year photographing series of limited edition work", the art gallery's website states. 

Koos van der Lende is the grandson of my grandmother Afke, my grandfather Ytzen's second wife, my mother's stepmother. My grandparents visited the family in South Africa in 1966, and my grandfather wrote a series of articles about his visit to South Africa and his confrontation with Apartheid, that on my turn I quoted extensively in an article I wrote in 1986 about my grandfather. 

Left or right? 

I have one particular memory of Koos at age six - so that must have been around 1961 - when the family from South Africa came 'back home' for a few weeks holiday in the Netherlands. We were visiting my pake Ytzen and beppe Afke in Leeuwarden. While the adults were talking, Koos and I were playing with toy cars on the floor in a corner of the room. We had build a bridge or gate with a pillar in the middle, so the road was split in a right and a left lane. I had only recently grasped the concept of left and right, and that you should keep right on the road. I remember asking my parents that if you must keep right on the road, what about when coming from the other direction: shouldn't you keep left then? So it took me a while to understand right lane traffic, have it sinking in one moment and then losing it again, but finally I got it. Well, then as every six year old will do: defend your new gained knowledge with your life if you must, no one will take it away from you, because now you understand the world.

So when Koos dared to drive his car through the left lane of the gate I corrected him, but Koos insisted the traffic should keep left, he had recently learned that and he too was as convinced as can be. We quarreled about it so loud that the adults stopped their conversation, tried to figure out what this was about, because both of us had always been such calm and kind kids. When it became clear what our dispute was about, the adults in the room explained that in South Africa traffic keeps left whereas in the Netherlands traffic keeps right. So the verdict was that we both were right in our own way. 

Both of us had learned something new, but for me it seemed that life was even more complex than I had thought, now that the new learned concept of left and right suddenly appeared not to be the one and only straightforward eternal truth that was revealed to me a few months before. 

Horrible noise

I also asked Koos about his experience with flying. I was very impressed, no one was flying in those days. I think it was more than a decade later that I met the next person who had been on an airplane, and it would be almost twenty years later before I'd be up in the clouds for the first time myself (in 1980 on my way to America). Didn't make the airplane a horrible noise? Koos explained to me that you hardly hear the plane when you are in the air (I was surprised by that) and that only when another plane comes near, you hear a loud sound. I still can see him covering his ears with his hands, pulling a face, making a loud oooh oooh sound, while demonstrative shivering. 

Back to South Africa
In the early Seventies the South African family moved back to the Netherlands, I guess partly because they couldn't live with the culture and structure of Apartheid, and then they lived in a village not far from us. In the Eighties Koos decided he wanted to go back to South Africa, the country he loved so much. Many years later, at his father's funeral he was absent, and I remember that one of his sibblings in a speech acknowledged and excused his absence. All I knew is that he spent his time in the vast South African nature as a photographer, in a sense disconnected from the civilized world. 

But by typing in his name you can find him, or at least his work. And that's worthwhile. Beautiful South Africa. 

Here are a few of the most interesting hits:

* Martin Osner: Koos van der Lende, photographer

* Fine Art Photography: Koos van der Lende, landscape photography

* Pinterest, Marius Baden: Koos van der Lende

Debataantekeningen (2)

In vervolg op mijn eerdere debataantekeningen over het 'Omtzigt-functie-elders'-debat van 1 april hier weer even een notitie die ik op Facebook heb gemaakt en vast wil leggen voor mijn eigen gedachtenvorming. 

Iemand merkte over het kamerdebat op - niet onterecht maar formeel onjuist: "Het was gek dat Ollongren als laatste aan de beurt was na alle partijen. Normaal zou de minister als eerste aan de beurt zijn in een debat, maar ze was als voormalig verkenner te gast in de Kamer, en dus als laatste. Het was inderdaad een debat achterstevoren en het had gescheeld als de voormalig verkenners als eerste het woord hadden gekregen."

Mijn reactie: 

"De gebruikelijke volgorde is gevolgd. Eerste termijn Kamer, eerste termijn (beantwoording) van de minister (in dit geval verkenners), tweede termijn Kamer, tweede termijn minister, (zo nodig derde termijn), sluiting van de beraadslagingen, (stemverklaringen), stemmingen.

Het zou wel handig geweest zijn als in dit geval de verkenners eerst een uitgebreide verklaring hadden gegeven, maar formeel is dat lastig omdat ze horen te reageren op de vragen van de Kamer.

De sprekers in eerste termijn kregen in dit geval vijf minuten spreektijd. Na Wilders (als aanvrager) kwam Rutte (als fractievoorzitter van de grootste partij) aan het woord. Nu deed zich iets bijzonders voor. Rutte stond hier als fractievoorzitter (dus met als taak om de regering te controleren) maar is ook de zittende minister-president, grootste winnaar van de verkiezingen, beoogd premier en onderhandelaar namens de VVD, maar in de dynamiek van het debat allereerst de 'beklaagde' doordat net daarvoor de notities openbaar geworden waren waaruit bleek dat hij in weerwil van zijn ontkenningen wél over Omtzigt had gesproken.

Dat leidde (begrijpelijkerwijs) tot een eindeloze reeks interrupties van alle (16!) fractievoorzitters behalve die van de VVD, want dat was hij immers zelf, inclusief ordevoorstellen en schorsingen. Daardoor strekte de vijf minuten spreektijd van Rutte zich uit over vele uren en kwamen de verkenners maar niet aan het woord om antwoord te geven op de gestelde vragen die maar 'boven de markt bleven zweven'. Het was al rond middernacht toen eindelijk de beantwoording in eerste termijn plaatsvond. Toen Annemarie Jorritsma na middernacht aan het woord kwam, was ze inmiddels zwaar oververmoeid. 

De verkenners hadden na hun terugtreden geen toegang meer tot het archief van de verkenning en ook de nieuwe verkenners hadden geen toegang tot dit archief, omdat was afgesproken dat zij met een schone lei zouden beginnen, alles over zouden doen en dus niet beïnvloed mochten worden door wat er eerder was besproken. Pas toen de Kamer daags voor het debat, als opdrachtgever en hoogste orgaan, besloot tot vrijgeven van de stukken, konden deze - na opvraging en scannen - door betrokkenen worden ingezien. Ollongren kreeg 's avonds om kwart voor elf telefonisch te horen wat er globaal in de stukken stond, Jorritsma 's ochtends om acht uur op de dag van het debat en rond die tijd in een conference call ook de nieuwe verkenners Koolmees en Van Ark.

Dus ja, alle gebruikelijke regels van het debat werden gevolgd, het vond allemaal binnen korte tijd plaats, maar het werd daardoor toch nog heel ingewikkeld en tijdrovend."

Tweets (in de herhaling): 

@ytzen: De opwinding in het debat is begrijpelijk maar de toon is die van een scherpzinnige kamer tegenover een onwillige regering. Er speelt spanning mee tegenover de vorige premier, tevens zittend zaakwaarnemer, tevens grote winnaar van de verkiezingen.
9:56am · 1 Apr 2021

@ytzen: De rare situatie doet zich voor dat het #kamerdebat [urenlang] blijft steken bij de 2e spreker in 1e termijn (Rutte na Wilders) [met elk 5 minuten toegemeten spreektijd] en dat de VVD, hoewel steeds aan het woord, afwezig lijkt omdat de fractievoorzitter van de VVD als enige niet achter de interruptiemicrofoon verschijnt. 
4:09pm · 1 Apr 2021

Debataantekeningen

Rond het kamerdebat over de 'Omtzigt functie elders'-notitie heb ik her en der wat reacties geschreven op Facebook en Twitter. Voor mijn eigen overzicht noteer ik ze hier bij wijze van aantekeningenboekje. 

Op woensdag 31 maart werden de nieuwgekozen kamerleden geïnstalleerd en aansluitend zou een debat plaatsvinden over de verkiezingsuitslag en het aanwijzen van een informateur. Door het mislukken van de eerste verkenningsronde door Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren werd dit een verantwoordingsdebat over de gesprekken die beide verkenners hadden gevoerd en een 'onderste-steen-boven'-debat over de 'Omtzigt functie elders'-notitie. Het debat werd die woensdag een paar keer uitgesteld en uiteindelijk verschoven naar de volgende dag, donderdag 1 april, omdat bij de regeling van de werkzaamheden werd besloten om alle stukken rond de eerste verkenningsronde op te vragen. 

Iemand schreef die woensdag 31 maart op Facebook: "Dit wordt een interessante dag". Naar aanleiding daarvan schreef ik het volgende. 

Bommetje onder het gras

"Inderdaad heel interessant en best spannend om stante pede en direct alle vertrouwelijke stukken maar ook appverkeer en telefoonnotities op te vragen. Bij de eerste verkenning zal er gewoonlijk weinig genotuleerd worden. De fractievoorzitters brengen in de eerste plaats de formele uitgangspositie van hun fractie over en kunnen vervolgens wat vrijelijk filosoferen over de mogelijkheden. Formele gespreksverslagen, zo die er zijn, zullen wel meevallen. Maar er zit altijd wel ergens een addertje of bommetje of bom ergens in een appje of een notitie. De eventuele gespreksverslagen zijn niet ingezien of goedgekeurd door de aanwezige gesprekspartners. Er kunnen dus ook fouten en verkeerde weergaven of interpretaties inzitten. Joost Eerdmans vroeg niet geheel onterecht dat áls er een gespreksverslag is van zijn gesprek met de verkenners hij dat eerst zelf wil zien. Het is trouwens ook de vraag in hoeverre op het tijdelijke bureau van de verkenners (vreemdgenoeg ondersteund door het ministerie van AZ in plaats van (te versterken) staf van de Kamer zelf) formeel gearchiveerd is. Zo niet, dan zullen er vandaag weinig stukken naar boven komen maar kan er later in de kabinetsformatie alsnog of opnieuw een bommetje ontploffen als er alsnog een notitie naar boven komt (bijvoorbeeld over de positie van Rutte) die de Kamer eigenlijk had willen zien.Inderdaad een interessante formatie dus die hoe dan ook gevolgen zal hebben voor toekomstige formaties (mate van transparantie, ondersteuning, begrenzing van de opdracht van verkenners), te vergelijken met de impact van de formatie van 1977, toen het hele land mocht mee onderhandelen en het beoogde tweede kabinet Den Uyl (na tien zetels winst voor de PvdA) er uiteindelijk niet kwam of later (in 2012) de eerste formatie waarbij het staatshoofd buiten de formatie werd gehouden."

Donderdag volgde ik het debat op mijn tijdelijke oppasadres van het begin tot het eind en toen het laat werd, zette ik een video met het lied 'Gekkenwerk' van Farce Majeure op Facebook. Ik heb thuis een plaats met dit lied, waarin de stem van het beroemde kamerlid freule Wttewaal van Stoetwegen (CHU) is gemonteerd, die in de vroege uurtjes van de nacht om schorsing vraagt voor een goede nachtrust. 

Mijn zus reageerde: "Deze was ik vergeten. Ben jij vannacht blijven kijken en zo ja, zag je mensen knikkebollen? Wij zijn er wel ietsje langer voor opgebleven, maar toch maar niet de hele tijd."

Mijn reactie (tussenkopjes toegevoegd): 

Vermoeide kamerleden?

"Ja, ik heb het hele debat van begin tot het eind gevolgd tot kwart over drie in de nacht. Ik zag de mensen niet knikkebollen. Er was wel wat verschil met het debat waarin freule Wttewaall van Stoetwegen haar "Dit is gekkenwerk!" uitsprak (ik meen rond twee uur 's nachts) en voorstelde de vergadering te schorsen en pas na een goede nachtrust voort te zetten. 1) In de oude zaal zaten de kamerleden met z'n drieën opgepropt in de groene bankjes; in de huidige zaal is veel meer bewegingsruimte. 2) Mede vanwege de coronamaatregelen waren hoofdzakelijk alleen de fractie- voorzitters aanwezig, die dus heel actief en alert bij het debat betrokken waren. Ook de stemmingen werden uitsluitend door de fractievoorzitters namens hun fractie gedaan. Ik weet niet of de andere kamerleden nog standby zijn gebleven voor een eventuele hoofdelijke stemming (maar zelfs Wilders drong daar niet op aan). Ik vond vooral de energie van de kamervoorzitter Kadija Arib tijdens deze marathonzitting bewonderenswaardig. Alleen Annemarie Jorritsma was oververmoeid. Ze had nauwelijks geslapen, was 's morgens om acht uur wakker gebeld en hoorde toen dat de naam Omtzigt wél gevallen was (in het eerste van de zeventien gesprekken). Ze kon op een gegeven moment niet meer op de naam van verkenner Koolmees komen, moest zich voortdurend laten soufleren door minister Ollongren en verzuchtte op een gegeven moment tegen haar collega, onbedoeld opgevangen door de microfoon: "goh, ik ben alles kwijt".

Willem Aantjes

Ik volgde het debat overigens op mijn oppasadres, in de vroegere woning van Willem Aantjes en precies op de plek waar ik met hem wel over vroegere kabinetsformaties heb gesproken en ook over de cultuur van Mark Rutte, Ivo Opstelten en Fred Teeven ten tijde van de bonnetjesaffaire. Aantjes (ARP) heeft natuurlijk de Freule (CHU) en het gekkenwerk persoonlijk meegemaakt maar leefde ook nog 'uitgesproken' mee met/over de kabinetten Rutte. Ineens (zoals overigens wel eens vaker) miste ik deze oude wijze man zeer en ik denk dat hij het debat ook graag had gevolgd en nu ik in deze kamer was, waande ik hem bij tijd en wijle aanwezig en ik had zijn commentaar graag gehoord.

Onwrikbare werkelijkheden
Over het algemeen volg ik kamerdebatten veel minder, en veel minder intensief, dan in m'n jonge jaren. In niet zo'n ver verleden herinner ik me wel dat ik het debat met Rita Verdonk over het Nederlands staatsburgerschap van Hirsi Ali tot zes uur in de ochtend helemaal uitgekeken heb. Een overeenkomst tussen deze beide en veel van dit soort marathondebatten is wel dat je op een gegeven moment de tegenover elkaar staande standpunten en de beleefde werkelijkheden wel kent maar dat deze daarna eindeloos worden herhaald en dat niets ze bij elkaar kan brengen.

Fillibuster

Op een gegeven moment moest ik ook denken aan het woord fillibuster, de vooral in het Amerikaanse Congres gehanteerde manier om door gebruik te maken van procedures (reglement van orde) stemmingen en besluitvorming tegen te houden. De bekendste (en ook verfilmde) vorm is het eindeloos gebruik blijven maken van het spreekrecht waardoor een voorstel niet in stemming kan worden gebracht. Het woord filibuster komt via het Portugees van het Nederlandse woord vrijbuiter en ik bedacht gisteren dat het maar eindeloos doorpraten kennelijk ook een Nederlandse uitvinding en exportproduct is."

Twittercommentaren

Kamer debatteert over zichzelf

@jdsnel: De essentie vanmorgen blijft: de tijdelijk voorzitter van de Tweede Kamer heeft als voorzitter van de vorige Kamer verkenners aangesteld wier handelen vragen oproept. En zeventien fractieleiders hebben daar toen kennelijk mee ingestemd. Dit gaat over de Kamer zelf.
9:41am · 1 Apr 2021

@ytzen: Zeker. De vz en fractievzs hebben snel willen handelen (deadline 30 maart 'even verkennen' tot de nieuwe Kamer) en onvoldoende tijdig beseft dat er meer speelt dan een incident (foto), m.n. de mate van dualisme (Omtzigt), alsof ministers over de Kamer gaan ipv andersom.

10:31am · 1 Apr 2021

@ytzen: Zijn [Rutte's] bevoegdheden zijn onveranderd en ook is zijn legitimatie versterkt door de kiezer, maar daarmee bij anderen het gevoel van ongrijpbaarheid (vgl Netanyahu) en (vermeende) oncontroleerbaarheid.(Rutte-doctrine). Nu moet hij zowel openheid als vertrouwelijkheid verdedigen.
10:47am · 1 Apr 2021

@ytzen: De opwinding in het debat is begrijpelijk maar de toon is die van een scherpzinnige kamer tegenover een onwillige regering. Er speelt spanning mee tegenover de vorige premier, tevens zittend zaakwaarnemer, tevens grote winnaar van de verkiezingen.
9:56am · 1 Apr 2021

@ytzen: De Kamer kan een demissionair minister, dus ook de minister-president zeker alsnog wegsturen, maar niet als kamerlid. Hij kan op grond van het kiezersmandaat proberen een nieuwe regering te vormen. Dat is aan hemzelf en zijn fractie en de andere partners.
3:19pm · 1 Apr 2021 ·

@ytzen: [...] Maar als (stel) een demissionair premier wordt weggestuurd, dan versterkt dat niet zijn onderhandelingspositie als beoogd premier. Voor het vertrouwen zou dan vertrek uit de politiek kunnen helpen maar hij heeft een sterk kiezersmandaat.
3:57pm · 1 Apr 2021

@ytzen: De rare situatie doet zich voor dat het #kamerdebat [urenlang] blijft steken bij de 2e spreker in 1e termijn (Rutte na Wilders) [met elk 5 minuten toegemeten spreektijd] en dat de VVD, hoewel steeds aan het woord, afwezig lijkt omdat de fractievoorzitter van de VVD als enige niet achter de interruptiemicrofoon verschijnt. 
4:09pm · 1 Apr 2021

Vervolg: Debataantekeningen (2)

Islica 18

Today my - no his mom's - no completely his own - Islica turns 18. (Still, I'd like to steal him for a day and call him 'my' Islica.) The day after your 18th birthday you are the same person as the day before. Nothing happens. Nothing changes. Everything is the same. And yet, everything changes when you are legally coming of age. Though this date is just 'made up' by lawmakers. When I was young, the legal age of adulthood and having the right to vote was 21. I remember that day awfully well, because I was sick that very day, just that one day. My initiation ritual was a belly flu. So yeah, it was quite a special day, but no festivities. Shortly after that, they changed the legal age to 18. It could as well be 13 (like the Jewish Bar Mitzvah, 'son of the law') or 30: "People don't become 'adults' before their 30s" this article says.

And still this day is very special. If not for himself or his family - I don't know how he or others feel - then it still is for me. A day with emotions beyond words. I have always felt deeply connected to Islica, his mother Isata, his brother-nephew Susu and his family. They live in Freetown, Sierra Leone. I visited the family in 2014, but even before that we had started an online friendship. I'll never forget the 10 years old Islica who apped me while I was attending a dull municipal board meeting. "Uncle Ytzen, can you help me with my homework". So, while listening with one ear or less to the palaver of the board members, I helped Islica for more than an hour with his English assignment, asking him questions, correcting his sentences. I thought his mother must have suggested him to contact me. But after an hour his mother apped me and said: "I'm so happy, I'm just coming home and see Islica is doing his English homework now". "Yes, I know", I said. From time to time we had our little 'running gags', like exchanging pictures while shopping for groceries. Even the local store manager in my town cooperated with that, suggested some pictures, and asked after a while how Islica was doing.

At the picture in their living room, nearly 11 years old Islica is sitting between me and his mother Isata, his hand on my knee. We had visited Isata's sister, Susu's mom, in the Murray Town Barracks in an other part of town, and Isata had driven us home in her new car. Islica and his nephew Junior, the other boy in the picture, were sitting behind me at the back of the car, in the luggage area, and all the way Islica's hand rested on my shoulder. His hand never let me go, and he still doesn't.

A month after I went back home the ebola crisis broke out. Slowly and then faster the virus creeped up from Guinea to remote villages of Sierra Leone and then, like the rebels before, to the cities and the capital. From home I followed this news with anxiety. Schools - from primary school to university - were closed for a full year. No complaining about it. A generation - almost - lost. The epidemic was finally under control and the family had come through it wonderfully well, when there was this sudden news that mother Isata had passed away on New Years Day 2016 after a planned surgery.

Coming of age, legally at your 18th birthday, is a moment to celebrate you are a man on your own, 'standing at your own feet', taking your own responsiblities. It is saying goodbye to your parents, though you won't stop loving them en may very well still need them, and they may need you. Islica had to say goodbye to his mom when he was twelve. She'll never be forgotten.

Today I feel the distance. The social distancing for over a year now because of the corona virus, the distance between life and death, not being able to congratulate Isatu with her great son, the distance between our countries, not being able to visit Islica to give him a hug or a high five. When social media or phone are not enough. I talked with him on the phone last Friday. Later this year Islica will do his secundary school exams, as a present I payed his exam fees, and I hope he will pass succesfully. For now it's Happy Birthday. I couldn't help thinking of the beautiful classic words of 1 Corinthians 13:11-13, so I send them to Islica today.

Happy birthday, dear Islica. It's good to know you for so many years now and see you grow into a man. Wishing you all the best, in school, in life, in love.

11 When I was a child, my speech, feelings, and thinking were all those of a child; now that I am an adult, I have no more use for childish ways. 12 What we see now is like a dim image in a mirror; then we shall see face-to-face. What I know now is only partial; then it will be complete - as complete as God's knowledge of me. 13 Meanwhile these three remain: faith, hope, and love; and the greatest of these is love.

Polarisatie

[Eerder door mij gepost op Facebook 29-03-19]

Het NOS Journaal meldt dat volgens onderzoek veel Nederlanders vinden dat de meningsverschillen in onze maatschappij toenemen. Vervolgens gaat de reportage verder over polarisatie. Maar hier haalt de redactie twee of drie dingen door elkaar. Veel meningsverschillen, polarisatie en felle meningsuitingen zijn drie verschillende dingen.

 
Bij polarisatie klonteren de opvattingen samen, aangetrokken door de uiterste polen. Door deze samentrekking zijn er, althans naar buiten zichtbaar, juist minder verschillende meningen maar komen de visies scherper tegenover elkaar te staan. Dit was bijvoorbeeld het geval in de jaren '60 met een doelbewuste polarisatie van links tegenover rechts. Ook de antithese van Abraham Kuyper was een vorm van polarisatie.

 
Naar mijn indruk nemen de meningsverschillen in de maatschappij inderdaad toe maar neemt de polarisatie juist af. Er is een enorne versnippering van visies en meningen, iedereen kan tegenwoordig elke willekeurige combinatie van meningen uitdragen zonder tot een duidelijke groep van links of rechts te horen. Iemand kan de ene keer op de 'linkse' SP stemmen en de volgende keer op het 'rechtse' Forum zonder zelf veel van opvattingen te veranderen, het is geen 'bekering', een meninkje meer of minder links of rechts is genoeg.

Ook worden meningen veel sneller en feller geuit. Die neiging was er vroeger ook al wel maar toen werd de meningsuiting vertraagd en gekanaliseerd, door de eigen groep, partij of krant. Je moest eerst "in de pen klimmen", die halverwege leeg was of begon te vlekken. Door de sociale media is niet alleen de snelheid van uiten toegenomen maar ook de emotie. De grens tussen privé en publiek is vervaagd. Dat merk ik zelf ook. Dit typ ik op mijn telefoon terwijl ik na het Journaal nog even lig te rusten op de bank. Maar goed, waar het me gapend alleen maar om gaat, is dat er een verschil is tussen polarisatie, veelheid aan meningen en felheid van meningen.

Crimi-com

[English translation]

Op de voordeurmat lacht een zwart meisje mij met een brede glimlach en grote ogen toe naast de woorden "Hoop voor het meest criminele land ter wereld". Nog voordat ik de envelop van het Nederlands Bijbelgenootschap opraap van de mat voel ik weerstand tegen deze zin en deze vorm van communicatie. 

Het blijkt te gaan om een land met veel bendes en terrorisme en het hoogste aantal moorden ter wereld. Maar is het land zelf daarmee crimineel en is er geen onderscheid tussen daders en slachtoffers? Zou ik willen dat mijn land aan de andere kant van de wereld enthousiast verkocht wordt als "meest criminele land ter wereld". Ik kan het niet goed beargumenteren, maar het staat mij tegen en het geeft voor mij een heel negatieve associatie. 

In de envelop zit een brief en een folder die één en ander nog wel wat genuanceerder uitlegt. Dat je de misdaad kunt bestrijden door Bijbels uit te delen, dat wil ik ergens nog wel geloven. "Zo kan het woord van God de waarden en normen van kinderen en jongeren vormen (en ook van hun ouders)", zegt kardinaal Óscar Andrés Rodríguez Maradiaga, de aartsbisschop van Tegucigalpa. En daar is geld voor nodig. 

Onwillekeurig moet ik denken aan een grap van de Joods-Amerikaanse filmmaker Woody Allen die eens zei: "Ik draag altijd een kogel in mijn borstzak. Waarom? Nou, ik werd eens bekogeld met de Bijbel en toen heeft die kogel mijn leven gered". 

De uitleg en nuance zit in de envelop, maar de binnenkomer "meest criminele land ter wereld" staat mij erg tegen. Daarnaast hou ik er niet van om jonge zwarte meisjes als verkoopmiddel in te zetten om geld binnen te halen, maar dat is in de wereld van de fondsenwerving in alle media nu eenmaal zo langzamerhand gemeengoed geworden. Geen geld zonder grote ogen. 

Onwillekeurig moet ik denken aan het nieuws dat ongeveer gelijktijdig met deze envelop mijn huiskamer binnenkomt: dat een jonge televisiepresentator is gearresteerd omdat hij in een livestream geld bood aan een minderjarige om zijn edele delen te tonen. Nee, die vergelijking gaat niet op, helemaal mee eens, maar het lijntje is dun. Leuke kinderen zijn geld waard. 

De bedoeling is goed, maar wie bedenkt zo'n envelop?

Wat mij betreft mag het bijbelgenootschap best geld vragen om Bijbels uit de delen in een door misdaad geteisterd land. Maar ik zou beginnen met te bezuinigen op deze communicatiemedewerker.

Crimi-com (English)

[This is an English translation of my today's Dutch blog Crimi-com]

On the front doormat this morning a black girl smiles at me with a broad smile and wide eyes, next to the words "Hope for the most criminal country in the world". Even before I pick up the envelope of the Dutch Bible Society from the mat, I feel uncomfortable with that sentence and this form of communication.

The message appears to be about a country with many gangs and terrorism and the highest number of murders in the world. But does that make the country in itself criminal and is there no distinction between perpetrators and victims? Would I wish my country to be sold so enthusiastically somewhere else on the other side of the world as "the most criminal country in the world"? I cannot argue my feeling very well, but it doesn’t feel right for me and it gives a very negative association.

The envelope contains a letter and a folder that explains things in a more nuanced way. Okay, I’m prepared to believe somehow that you can fight crime by handing out Bibles. “Thus, the word of God can shape the values ​​and norms of children and young people (as well as their parents),” says Cardinal Óscar Andrés Rodríguez Maradiaga, Archbishop of Tegucigalpa. And there is money needed for that.

I can't help thinking of a joke by Jewish-American filmmaker Woody Allen who once said: "I always carry a bullet in my shirt pocket. Why? Well, someone once threw a Bible at me and that bullet saved my life."

The explanation and nuance is in the envelope, but the opening sentence "most criminal country in the world" doesn’t feel right to me. In addition, I do not like the use of young black girls as a sales tool to raise money, but that has gradually become commonplace in the world of fundraising in all media. No money without big eyes.

I can't help thinking of the television news that enters my living room at the same time as this envelope: that a young television presenter has been arrested for offering money in a live stream to a minor to show his private parts. No, that comparison is not valid, I completely agree, but the line is thin. Cute kids are worth money.

The intention is good, but who came up with such an envelope?

As far as I am concerned, the Bible Society may ask for money to distribute Bibles in a crime-ridden country. But I would start by saving money on the communications advisor.

Gevorderd paard

Journalist @HaraldDoornbos plaatste dit filmpje op Twitter en schrijft daarbij:

Realiseer ik me nooit zo. Maar tijdens de Eerste Wereldoorlog was er dus nauwelijks gemotoriseerd vervoer. Alles ging met behulp van paarden, honden etc. Afgezien van de enorme aantallen mensen zijn er ook 8 miljoen (!) paarden en 1 miljoen honden verdwenen in de gehaktmolen die WWI was.

Ik reageerde:

Mijn oom Karst, de in 1914 geboren oudste broer van mijn moeder (1925), vroeg ik eens of hij in zijn herinnering iets van de Eerste Wereldoorlog had meegekregen. Dat niet, zei hij, maar hij herinnerde zich wel dat na de oorlog het gevorderde paard terugkwam op de boerderij. Dat vond ik toch een heel bijzondere link naar de Eerste Wereldoorlog.

(open de volledige webversie
als de video hier niet te zien is)

Partydrug Haribo

Bitterzoete inval van Franse politie: lading MDMA blijkt Haribo-snoep

Haribo macht Kinder froh
und Erwachsene ebenso.

De ideale partydrug.

Ja, ik weet hoe lekker het ruikt bij de fabriek van Harald Riegel in Bonn. Ik kwam daar langs toen ik in Bonn woonde.

Mijn Bonner vriendin vertelde me hoe in haar jeugd de schoolkinderen in de herfst het bos in gingen om eikeltjes te verzamelen, net als wij indertijd, maar bij hun gingen de zakken vol eikels naar de fabriek van Harald Riegel in ruil voor zakken vol snoep. Mijn vriendin dacht als kind dat de eikels rechtstreeks het snoep in gingen, maar in werkelijkheid werden ze gevoerd aan de varkens achter het huis van Harald Riegel. Naar ik aanneem, kwamen de eikels er weer uit als gelatine, dat voornamelijk wordt gewonnen uit de huid en botten van geslachte varkens. Die gelatine is naast suiker en smaakstoffen het hoofdbestanddeel van de Gummibärchen van Haribo. Tegenwoordig komt de gelatine uit het buitenland en niet altijd van vrije arbeid en eerlijke handel. De beren van Haribo zijn dus niet echt koosjer, halal, fair trade, gezond en vegetarisch, maar als zoete partydrug wel erg lekker. Pas maar op dat de politie niet bij je binnenvalt.

Nu.nl 19-03-21: Bitterzoete inval van Franse politie: lading MDMA blijkt Haribo-snoep

Praying for good news from Africa

Praying may be just as senseless as football; twenty guys running after a ball and when they finally got it, they kick it away again.

But this headline strikes me. Football club NAC from the Dutch city of Breda praying for good news from Africa. O yeah, I thought, let this be true. I pictured the whole team kneeling down at the field, praying for the well being of the African people.

But it appears that this is not quite what this news is about. The Dutch football club fears that they may have to miss out on the African player Moïse Adiléhou from Benin during an important match next week. The Benin national team plays home against Nigeria on March 27 and in Sierra Leone on March 30, and the Dutch club hopes and prays that their player Adiléhou will not be selected. The Lord may receive a different request from Benin.

The headline struck me even more, because just today my young friend Susu is going to get his new football shoes to join a new football team, the Jet in Freetown. In his youth he played for FC Kallon and he was once sponsored by the famous Sierra Leonean football player Mohamed Kallon (*). So I guess Susu knows what a ball looks like and what to do with it. It doesn't give him a living, but it keeps him alive and kicking in the right direction. Life isn't easy in Sierra Leone. Prices rising, unemployment, poverty. Ambitious young people struggling to improve their lives. A long way to go.

I don't understand much about football - or life, for that matter - but when FC NAC prays for good news from Africa, we might all become supporters. 

(*) See https://en.wikipedia.org/wiki/F.C._Kallon 

BN De Stem 17-03-21 NAC bidt voor goed nieuws uit Afrika

Ruimtelijke koers afgewezen in referendum

Donderdag 18 maart om half zes heeft burgemeester Gilbert Isabella van Houten de uitslag bekend gemaakt van het referendum dat 17 maart in Houten is gehouden over de vraag "bent u voor of tegen de ruimtelijke koers?"

Er zijn 29.113 stemmen uitgebracht, bij 38.320 kiesgerechtigden, een opkomst van 76%. 

De uitslag is: 32,7% voor en 65,9% tegen. Dus ongeveer tweederde van de bevolking is tegen. 

De ruimtelijke koers gaat over de bouw van 5800 woningen in Houten en vooral over hoogbouw in het Centrum, langs de Molenzoom en de Koppeling en daarnaast nog uit te voeren onderzoek over woningbouw in Noordwest, ter plaatse van het huidige bedrijventerrein Doornkade langs de A27 en/of in het weidegebied van Houten-Oost net buiten de rondweg. 

Het hoofdstembureau moet de uitslag nog definitief goedkeuren. Op 30 maart buigt de gemeenteraad zich over de uitslag en de verdere besluitvorming. 

Stemwijsheid

Op een gegeven moment wist ik wel wat ik zou gaan stemmen, maar ik hield nog een slag om de arm en besloot toch nog even de verschillende kieswijzers er op na te slaan. 

Als eerste deed ik de Stemwijzer. De Stemwijzer zet voor mij BIJ1 op één en Volt op twee. De partij waar ik op eigenlijk wilde stemmen, komt pas op de zevende plaats. Even schrikken...

Bij de Stemmentracker, die vooral kijkt naar stemgedrag in de Tweede Kamer, staat GroenLinks (82%) aan top, gevolgd door D66 (75%) en de PvdA (75). 

De PartijenWijzer vindt mij op basis van mijn keuzes op twaalf thema's het meest overeenkomen met de PvdA (72%), gevolgd door GroenLinks (69%) en DENK (64%). 

De Kieswijzer zet voor mij de partij DENK (65%) op één, gevolgd door GroenLinks (61%) en de PvdA (61%). 

Volgens de Burgeragenda, waarmee je op basis van de verkiezingsprogramma's in feite je eigen programma kan opstellen, sta ik het dichtste bij D66, gevolgd door de Piratenpartij, BIJ1 en Volt. 

Volgens het Kieskompas sta ik het dichtste bij de ChristenUnie. Deze kieswijzer toont een positionering van de politieke partijen en jezelf daarbij op een horizontale as van 'links' naar 'rechts' en een verticale as van progressief naar conservatief. 

Bij de Ongemakkelijke Kieswijzer van het Humanistisch Verbond staat de SGP (63%) bij mij op één, gevolgd door het CDA (56%) en het Forum voor Democratie (53%). 

Kortom, als ik alle adviezen van de stemwijzers volg, stem ik op BIJ1, GroenLinks, PvdA, Denk, D66, ChristenUnie en SGP. Zeven verschillende partijen van links tot rechts. 

Het verbaast me dat de SP helemaal niet in het rijtje voorkomt, want daar heb ik ooit wel eens op gestemd. De PVV kom ik gelukkig in mijn rijtje niet tegen - de frontale aanval van deze partij op de vrijheid van burgers op grond van hun geloof en afkomst baart mij grote zorgen. Maar ook de VVD ontbreekt geheel. Het meest ongemakkelijk voel ik me door de Ongemakkelijke Kieswijzer met Forum voor Democratie op de derde en de SGP op de eerste plaats. Deze kieswijzer kijkt vooral naar 'progressieve' vrijheden - en in de ogen van het Humanistisch Verbond ben ik niet zo liberaal. BIJ1 en Denk scoren waarschijnlijk hoog omdat ik tegen discriminatie en vóór een ruimhartige asielbeleid ben, maar ze lijken me allebei (nog) een beetje te radicaal in hun uitingen en opgesloten in hun hokjesgeest. Dat Volt hoog bij mij scoort, snap ik wel, want ik ben pro-Europees en deze partij stond ook al bij de Europese Verkiezingen op mijn shortlist. Toen we in 1978 voor het eerst mochten stemmen voor het Europese Parlement (daarvoor werd dit parlement verkozen door de nationale parlementen) was ik nogal teleurgesteld toen bleek dat we niet op Europese partijen konden stemmen. Volt voorziet in die behoefte en ik ben het met veel van hun standpunten eens. Breekpunt is voor mij echter hun standpunt over het bijzonder onderwijs, waar ze van af willen. Terecht vermeld het programma dat het Nederlands onderwijssysteem uniek is, maar het is wat mij betreft ook kostbaar en in het geheel niet in strijd met Europese idealen. Uitgangspunt van het Nederlands systeem is dat niet de staat maar de ouders primair verantwoordelijk zijn voor opvoeding en onderwijs, dat iedereen zonder 'gelijkschakeling' onderwijs mag ontvangen vanuit zijn eigen achtergrond en dat de overheid de bekosting, kwaliteit en toegang voor iedereen garandeert. Volt valt voor mij dus ook af. 

Kortom, de stemwijzers brengen mij niet veel verder en ik moet toch maar weer voor mijzelf gaan denken. Wie van de zeven partijen ik op 17 maart stem? Ik weet het al. 

Briefstemmen

Vanwege het coronarisico mochten alle 70+-ers dit jaar als zij dat wilden per brief stemmen. Zij moesten hun stembiljet dan in een envelop stoppen en die gesloten envelop in een grotere envelop doen en daar hun oproepkaart (stempas) bijvoegen. Ook - en juist - zonder de instructies te gelezen te hebben, lijkt mij die procedure nogal voor de hand liggend en eenvoudig. Als je de stempas bij het stembiljet voegt, weet je dat het stemgeheim daarmee niet te handhaven is en dus dat dit niet toelaatbaar is. Maar juist door het dikke pakket dat deze kiezers ontvingen - een gigantisch stembiljet, meerdere enveloppen en een brief met instructies - werd het toch nog ingewikkeld en is het niet zo verwonderlijk dat er fouten werden gemaakt. Nu worden er altijd wel fouten gemaakt, maar het aantal gevallen blijkt in sommige kiesdisctricten dit keer wel erg groot, zelfs tot 8%. 

De kieswet in Nederland is streng: buiten het hokje kleuren, een andere kleur dan het rode potlood gebruiken, een aantekening maken of krassen op het stembiljet en andere vergissingen, maken het stembiljet ongeldig. De stem moet eenduidig, zonder twijfel, onbeïnvloed en geheim zijn. Om die reden is het gebruik van stemmachines afgeschaft, omdat dan niet na te gaan is of en in hoeverre de stem is gemanipuleerd. In mijn blog van 1 mei 2014 heb ik geschreven over het belang van het stemgeheim (*). 

In het Journaal was te zien dat ook de stemmentellers niet altijd wisten hoe ze met verkeerd ingeleverde stem-enveloppen moesten omgaan. Sommigen openden de binnen-envelop, haalden de stempas eruit en plakten de envelop weer dicht met plakband. Maar dat mag niet. Ook de telinstructies heb ik niet gelezen, maar het lijkt mij dat degene die de buitenste envelop openmaakt nooit degene mag zijn die ook de binnen-envelop opent, want dan komen stembiljet en stempas samen en is te zien van wie de stem is en is het stemgeheim doorbroken. Degene die de buitenste envelop opent, controleert de stempas en schuift de envelop met het stembiljet ongeopend door naar een andere teller. Treft hij of zij géén stempas aan (omdat deze ontbreekt of omdat deze in de binnenste envelop bij het stembiljet zit) dan móet deze envelop terzijde gelegd worden en kan deze niet - althans niet zonder meer - geteld worden. Nogmaals, dit is een procedure die ik hier ter plekke zit te bedenken, ik weet niet welke instructie de tellers hebben gekregen, maar dit lijkt mij het meest logisch. Of de terzijde geschoven niet-correct ingeleverde stem ongeldig moet worden verklaard is dan een volgende vraag. 

Er wordt nu van verschillende kanten, ook door kamerleden, gepleit om de verkeerd ingeleverde stemmen tóch geldig te verklaren en mee te tellen. Er moet inderdaad alles op alles gezet worden om dat mogelijk te maken, want elke stem telt. Maar wat volgens mij niet kan is om dan maar de hand te lichten met het stemgeheim door het stembiljet én stempas door dezelfde persoon af te laten handelen. Het gaat hierbij niet om juridische haarkloverij versus coulance, maar om het garanderen van het stemgeheim. 

Ik stel mij het volgende voor... - let wel, ik zeg niet dat ik dit voorstel, want ik ben geen deskundige en het is in de eerste plaats aan de kiesraad, maar ik stel het mij voor - dat alle verkeerd ingeleverde maar niet bij voorbaat (door andere evidente fouten) ongeldig te verklaren stemmen in gemerkte gesloten dozen naar het centrale stembureau van de gemeente worden vervoerd. Daar moeten de binnen-enveloppen waar vermoedelijk een stempas inzit onder toeziend oog worden geopend, waarbij stempas en stembiljet alsnog ongezien van elkaar worden gescheiden. Het extra toeziend oog is nodig om te controleren dat dit inderdaad correct en 'ongezien' gebeurd, zodat stem en stemmer niet met elkaar in verband kunnen worden gebracht maar wel een correcte controle van beide plaatsvindt. Uiteraard wordt van zo'n afwijkende procedure proces-verbaal opgemaakt. Of dit zo werkt, weet ik niet, maar het is de enige oplossing die ik kan bedenken. 

Trouwens, ook bij de ongeldig verklaarde stemmen moet te allen tijde worden voorkomen dat tellers zowel de naam van de kiesgerechtigde als de uitgebrachte stem bij elkaar te zien krijgen. 

Het wordt een groter probleem als in de loop van deze eerste teldag de onjuist ingeleverde stemmen al op de stapel terecht zijn gekomen met stemmen die om verschillende redenen ongeldig zijn verklaard, zonder dat nog is na te gaan of te herleiden is dat dit was omdat een correcte stempas op een oncorrecte manier was meegestuurd. Stemmen zonder stempas kunnen uiteraard niet worden goedgekeurd, omdat niet na te gaan is of de inzender kiesgerechtigd is en als de kiezer wel een stempas heeft ontvangen maar niet heeft meegezonden dan zou hij of zij alsnog op het stembureau een tweede stem uit kunnen brengen. 

Dus: ontbreekt de stempas, dan is de briefstem ongeldig; is de stempas of het stembiljet op de verkeerde manier in de envelop gedaan, probeer deze dan met extra zorgvuldigheid en onder toeziend oog alsnog 'ongezien' van elkaar te scheiden. 

Dit blog heb ik geschreven om a) het stemgeheim te benadrukken en b) voor mijzelf te bedenken hoe ik deze kool-en-de-geit-puzzel zou oplossen. Ik hoop dat minister Ollongren en de kiesraad er uit komen en er morgen (dinsdag 16 maart) een degelijke oplossing ligt, waardoor zoveel mogelijk stemmen meetellen. 

(*) Zie ook mijn eerdere blog van 1-5-14 Vreemde ogen over het stemgeheim. 

---

Aanvulling dinsdag 16 maart 2021: 

Minister Ollongren heeft overleg gevoerd met de Kiesraad en advies aangevraagd bij de Raad van Staten en heeft besloten dat stemmen waarbij de stempas in de binnen-envelop bij het stembiljet is gevoegd toch geldig kunnen worden verklaard. Als het vermoeden bestaat dat de stempas zich in de binnen-envelop bevindt, dan wordt deze envelop op het stembureau geopend, het stembiljet mag niet worden opengevouwen maar wordt na controle van de stempas 'ongezien' in de stembus gedeponeerd. De telling van de stemmen vindt, zoals voorzien, op woensdag na het sluiten van de stembussen plaats. De Raad van State ziet juridisch ruimte voor deze afwijking van de oorspronkelijke procedure, omdat de geldende tijdelijke wet al voorzag in het ongezien verwerken en goedkeuren van stembiljetten die samen met de stempas bij elkaar in de buiten-envelop zijn gedaan. In dat geval ziet degene die de envelop opent meteen dat er een - te controleren - stempas is bijgevoegd. Als de stempas in de binnen-envelop zit, dan is dit slechts een vermoeden, maar dan komt het openen van de binnenenvelop in feite overeen met de procedure voor het opnenen van de buitenenvelop waarbij stempas en stembiljet samen in één envelop worden aangetroffen. Gezien de haast, het feit dat de minister heeft overlegd met de Kiesraad en dat er vanuit het parlement vraag is om de verkeerd ingeleverde stembiljetten toch goed te keuren en er dus sprake blijkt te zijn van draagvlak, hoeft de wettelijke procedure niet te worden aangepast, maar kan de gewijzigde instructie gezien worden als passend binnen de wet. 

Zie:
* Rijksoverheid: aanpassing procedure vooropening briefstemmen + kamerbrief
* Advies Raad van State
* Bestaande instructie van de Kiesraad over het tellen van de stemmen

Neurenberg

Onlangs was er #ophef op Twitter (een paar boze tweets heten tegenwoordig trouwens al gauw ophef) naar aanleiding van een uitspraak van Thierry Baudet over het Neurenberg-tribunaal. Hij noemde het tribunaal "illegitiem" en zei: "Je moet niet met terugwerkende kracht mensen berechten". Onder andere D66-lijsttrekker Sigrid Kaag sprak hier schande van. De opwinding is begrijpelijk omdat er rond Baudet een zweem hangt van antisemitisme en discriminatie. Hij neemt daar geen afstand van, wuift het weg en doet ook zelf dubieuze discriminerende uitspraken en leidt zijn partij in troebel vaarwater. Toch was de reactie van Kaag en anderen te simpel.

Met zijn uitspraak nam Baudet dit keer nu eens wél afstand van aanhangers die vinden dat de huidige heersende politici - de regering Rutte en het "partijkartel" - strafrechtelijk moeten worden vervolgd in een soort tribunaal. Dat is een gedachte die in de sociale media 'op rechts' alom te vinden is. Het doet denken aan het "lock her up!" dat presidentskandidaat Donald Trump in 2016 vrijelijk door zijn aanhangers liet scanderen over zijn tegenkandidaat Hillary Clinton . Het was toen wel duidelijk dat Trump weinig op had met een échte democratie. Baudet nam in dit geval wél afstand van het idee van het berechten en verwijderen van je tegenstanders en antwoordde dat hij geen voorstander is van strafrecht met terugwerkende kracht. "Ik beschouw het Neurenberg-tribunaal ook als illegitiem", zei hij. "Wat je gewoon moet doen, is via democratische weg dit regime wegstemmen".

Of hij het woord "illegitiem" juridisch correct gebruikte en of zijn voorbeeld van het Neurenberg-tribunaal gelukkig gekozen was, valt te bezien, maar het is wel zo dat er voor, tijdens en na het Neurenberg-tribunaal veel discussie is geweest of je als overwinnaar de verslagen vijand mag berechten op basis van je eigen rechtssysteem in plaats van op de bestaande wetten waaronder de beklaagden werkten. Maar deze beklaagden hadden hun daden uitgevoerd onder de eigen kwaadaardige wetgeving van de nationaal-socialistische dictatuur. Het tribunaal in Neurenberg heeft in elk geval nieuwe normen opgeleverd voor de aanpak van met name misdaden tegen de menselijkheid. 

In de NRC van 25 februari 2021 stelt Marietta van der Tol in een goed onderbouwd betoog dat 'Neurenberg' wel degelijk geschikt was om de nazi's te berechten en dat er ook in die tijd al normen golden waar de beklaagden op konden worden aangesproken. 

Kritiek op de uitspraak van Thierry Baudet was dus wel degelijk terecht, maar was veelal eenzijdig en weinig doordacht, wél gevoed door het twijfelachtige voetspoor van het Forum van Democratie maar niet gericht op de context waarin hij zijn uitspraak deed en waarin hij wel een punt had. Juist bij dubieuze uitspraken is het nodig om scherp te zijn in de kritiek. 

Bij de woorden van Baudet moest ik meteen denken aan wat verzetsman Siewert Bruins Slot, leider van de verzetskrant Trouw en de ARP, schreef in zijn memoires En ik was gelukkig... (p123/124): 

"Ik vind de Neurenberger processen na de oorlog evenmin rechtspraak. Want de grondslagen voor alle strafrechtspraak zijn: Een competente rechter, en 'Geen straf, zonder een daaraan voorafgaande wettelijke strafbepaling'. En die waren er in de oorlog en ook in Neurenberg niet. Neurenberg was geen rechtspraak, maar de liquidatie door de overwinnaar, geen rechter van gruwelijke, goddeloze vijanden.

Wat zouden die woorden een #ophef geven op Twitter. 

---

Bronnen: 

* NOS 22-02-21: Ophef over Neurenberg-voorbeeld Forum-leider Baudet

* NRC 25-02-21: 'Neurenberg' was wel degelijk geschikt om nazi's te berechten

Sierra Leonean women writers

Mijn jonge vriend Susu appt me: "Today international women's day, so no school". Een vriendin van hem die ik ook goed ken, plaatst op haar status een foto over zelfvertrouwen van vrouwen. 

Ter gelegenheid van internationale vrouwendag neem ik hieronder een bericht over van de website poda-poda.com. Poda poda is de naam van de minibusjes die in Freetown rijden. Ze rijden tussen een vast begin- en eindpunt vaste routes. Elk busje heeft behalve de chauffeur een 'apprentice' (leerling) die de bestemming roept en het geld int - met een stapel vieze verfrommelde duizendtjes in zijn hand. Er zijn geen haltebordjes en de bestemming staat niet op de bus. Op de busjes staat vaak een vrome bijbeltekst of een favoriete voetbalclub. Op het beginpunt en de tussenstops roept de apprentice de bestemming, bijvoorbeeld: "Lumley, Lumley, Lumley!" 

Het tarief wordt bepaald door het aantal zones dat je wilt meereizen: oneway, twoway, threeway. Een oneway is dus geen enkele reis maar een zone. Toen ik in 2014 in Sierra Leone was, kostte één zone 1000 leones, toen ongeveer 20 eurocent, nu nog maar 10 eurocent. Het bustarief is inmiddels verhoogt naar 1500 leones, ongeveer 15 cent per zone. 

De website Poda Poda verzamelt Sierra Leoonse verhalen. Oprichter Ngozi Cole hoorde veel verhalen in de poda poda op weg naar school. Hij vertelt: 

My name is Ngozi Cole, and I love stories. I love reading them, I love telling them and I love sharing them. During high school days in Freetown , I journeyed to school via rickety buses, called “poda poda”. I heard some of the most interesting stories of everyday Sierra Leoneans in those buses, and they are the heartbeat of my city, Freetown.

As a digital platform, Poda-Poda gathers rich stories from Sierra Leone and the Sierra Leonean disapora. Read, share, and of course , submit your stories about Sierra Leone to us at editor@poda-poda.com.

Sierra Leonean women writers

Bron: https://poda-poda.com/news/celebrating-womens-contribution-to-sierra-leonean-literature

On International Women’s Day, we are highlighting some of the storytellers who have documented the lives and experiences of Sierra Leoneans through novels, poetry and other forms of literary expressions. We are dedicating this post to all young Sierra Leonean women writers and storytellers-keep pushing, keep writing, keep telling our stories.

Gladys Casely-Hayford: A literary powerhouse, Gladys May Casely- Hayford was the only child of writer and women’s rights activist Adelaide Casely-Hayford. Her creative work spanned drama, poetry and painting. Her collection Take Am So was published in 1948, two years before her death.

Marjorie Jones: Marjorie Jones was a Sierra Leonean researcher, editor and writer. She was the assistant editor of the renowned journal, African Literature, which promoted African literature and writers. She supported the work of her husband Professor Eldred Jones tremendously, and they co-wrote several books including a memoir, The Freetown Bond: A Life Under Two Flags.

Daphne Pratt: Daphne Pratt is a Sierra Leonean literary icon, poet and educator. Her books Krio Salad and SoSo Parebul are widely used to learn the Krio language. She wrote Masire, a play in Krio which was performed in Freetown in December 2006, and Salon Na Wi Yon, a collection of Krio poems published in 2008.

Yema Lucilda Hunter: Yema Lucilda Hunter is a librarian, novelist and biographer. She has written a number of novels including BitterSweet and Redemption Song. Hunter is also the author of Biography:An African Treasure: In Search of Gladys Caseley-Hayford, where she documents the life and work of Gladys Casely-Hayford.

Dr Talabi Lucan: Dr Talabi Aisie Lucan was a renowned Sierra Leonean educationist, writer , scholar and biographer. Her work includes The life and times of paramount chief Madam Ella Koblo Gulama , Jeneba, and various textbooks for primary schools in Sierra Leone.

Amie Kallon: A renowned musician and dancer, Amie Kallon is a prominent figure of oral literature in Sierra Leone. Amie Kallon is a cultural icon and a pioneer in bringing traditional music and Mende folklore to the international stage.

Aminatta Forna: Aminatta Forna is a Scottish and Sierra Leonean writer. Her novel The Memory of Love was awarded the Commonwealth Writers' Prize for "Best Book" and was also shortlisted for the Orange Prize for Fiction. Her acclaimed memoir, The Devil That Danced on the Water highlights the brutal political climate that led up to Sierra Leone’s civil war.

Samuella Conteh: Samuella Conteh is a Sierra Leonean poet and dramatist, whose rich has been internationally recognized. Her poetry collections include Love Colors and The Unsung Sung, and she has been featured in several anthologies.

Dr Fatu Taqi: Dr Fatu Taqi is a writer, scholar and women’s rights activist. Her books include Contemporary Fireside Poems: An Anthology, and her work has been published in various Sierra Leonean collections.

Nadia Maddy: Nadia Maddy is a writer and founder of the Indie Book Show Africa. She’s the author of The Palm Oil Stain, a book that documents the lives of women during Sierra Leone’s civil war.

Sylvia Savage: Sylvia Modupeh Savage: A Sierra Leonean educator who wrote several textbooks and children’s story collection written entirely in Krio-Grama Os and Stori Lɛf Pan Yu.

Marilyn Awoonor-Renner: Marilyn Awoonor-Renner was a Sierra Leonean writer and educator. She wrote Sierra Leone children’s literature classics Kamara Family and Pa Demba’s Heir .

Elizabeth Kamara: Elizabeth Lucy Kamara is a Sierra Leonean writer, poet and scholar. She is the Head of the English Unit at the Fourah Bay College , the University of Sierra Leone. Kamara is the author of Distilled : A Collection of Poems and has published some of her works in several anthologies.

Namina Forna: Namina Forna is a Sierra Leonean -American writer and author of the New York Times best seller The Gilded Ones. This book is significant as it centers a black West African female hero in young adult fantasy genre.

Marshmellows roosteren

Een groepje vrienden rond een vuurkorf. Chillen. In de tuin. Jassen aan. Het is donker en fris. Eén van de jongens rolt een jointje. Een ander steekt een marshmallow op een stokje door de spijlen van de vuurkorf. Iemand stuurde me de foto toe. Ik was er niet bij, maar weet hoe de zoete, gesmolten, met rook omgeven licht geroosterde en gekarameliseerde marshmellow smaakt.

Maar weinig mensen weten dat ik het roosteren van marshmellows zelf heb uitgevonden. Rond mijn vijfentwintigste in 1980 trok ik met mijn vriendin al liftend door Amerika. We vertrokken begin april en kwamen in december weer terug. We hadden een enkelje van Brussel naar Boston gekocht en wisten niet waar we die avond zouden slapen of hoe we verder zouden trekken. In mei kwamen we aan in de nogal noordelijk gelegen zuidelijke staat Virginia. We sliepen een nacht in de openlucht op de grond onder een overhangende rots op het smalle Appalachian Trail in Shenandoah Park.

Nadat we ons genesteld hadden in onze slaapzakken kreeg mijn vriendin dorst. Bij toeval strekte ik mijn arm ver uit en stootte ik op een flesje Seven Up, dat een wandelaar had achtergelaten op het pad. De kroonkurk zat er nog stevig op, dus wij durfden het wel aan dit prikwater te drinken. Het leek of wij door hogere machten in al onze noden werden voorzien. Als het begon te regenen, vonden we een paraplu of kwam er iemand naast ons lopen die zijn paraplu boven ons hoofd hield. Toen mijn vriendin tijdens een lift een keer verzuchte dat ze al zo lang geen boek meer had gelezen, bleek onze chauffeur op weg naar een tweedehands boekenmarkt met zijn kofferruimte vol boeken. Zoek maar uit wat je hebben wilt, zei hij. Mijn niet gelovig opgevoede vriendin schreef deze wonderen soms toe aan de god die ik thuis had achtergelaten, maar soms troostte of verontrustte ik mijn vriendin door haar voor te spiegelen dat haar moeder achter al deze grote daden zat en ons onderweg geen ogenblik alleen had gelaten. 

Bij de ingang van het nationale park hadden we instructies gekregen. Er lopen hier beren rond, één beer per vierkante mijl, was ons verteld. Beren vallen niet zomaar spontaan mensen aan, maar je moet zorgen dat je nooit tussen moeder en jong in komt te staan en áls er een beer achter je aankomt, vlucht dan bergafwaarts. Beren kunnen razendsnel rennen, maar met hun korte voorpoten kunnen ze minder snel de helling af. Eten en alles wat lekker ruikt, moet je 's nachts ver bij je vandaan in een boom hangen. Op campings in het park staan hoge palen met haken, waar je je etenswaar in plastic tassen hoog op kunt hangen. Wij hingen ons eten in een boom op grote afstand. De volgende morgen was alles opengeklauwd en opgepeuzeld, tot onze zakjes koffiemelkpoeder aan toe. Of het een beer is geweest of een eekhoorn weten we niet. 

De volgende nacht sliepen we op een camping. Het was vroeg in het seizoen en wij waren zo ongeveer de enige gasten. Om warm te worden hadden we een klein vuurtje gemaakt in een vuurkuil. We hadden wat brood gegeten, maar geen boodschappen gedaan en verder geen eten bij ons. We hadden alleen nog een zakje marshmellows. 

Toen deden we onze geniale uitvinding. Uit gebrek aan iets beters, uit verveling, honger en joligheid besloten we een marshmellow op een stokje te steken en in het vuur te houden. Tot onze verbazing vloog het snoepgoed niet in de fik en het smolt ook niet helemaal, maar het bleek half gesmolten en licht gebruind goed te eten en het smaakte heerlijk. We besloten al onze marshmellows te roosteren en samen gezellig op te peuzelen. Het maakte onze koude en hongerige avond weer helemaal goed. 

Een paar dagen later kwamen we aan in Charlottesville, Virginia. Amerika is een enorm gastvrij land en we sliepen vaak onverwachts bij particulieren die we even daarvoor nog niet kenden. Zo ook in Charlottesville. Aan tafel vertelden we trots over onze uitvinding en onze avonturen in het nationale park. Lachend vertelden we hoe we zo gek waren geweest om marshmellows in het vuur te houden en dat dit heerlijk bleek te smaken. Het hele gezin keek ons met grote ogen aan. Maar dat doet toch iedereen!? In Nederland was het roosteren van zoetigheid nog onbekend, maar in Amerika bleek het al een oude traditie. Wéér was ik te laat met een geniale uitvinding. 

Dwangsomregeling voor hele overheid

Als de overheid een besluit over een aanvraag niet binnen de daarvoor wettelijk voorgeschreven termijn neemt, dan kan de aanvrager de overheid in gebreke stellen. Als dat ook niet helpt, dan kan hij een dwangsom opleggen om de overheid tot spoed te bewegen. Voor asielaanvragen is deze dwangsomregeling in juli 2020 tijdelijk opgeschort, omdat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) enorme achterstanden had.

De regering stelt nu voor om alle vreemdelingenzaken definitief uit te zonderen van de dwangsomregeling. Om toch te verzekeren dat de IND tijdig beslist, worden elke maand cijfers over de voortgang in vreemdelingenzaken gepubliceerd. Bovendien belooft de regering het personeelsbestand van de IND voortaan op peil te houden, ook als het aantal asielaanvragen tijdelijk terugloopt.

De Raad van State constateert dat de dwangsomregeling in 2009 bewust is ingevoerd voor de hele overheid. De regering legt niet uit waarom vreemdelingenzaken zo uitzonderlijk zijn dat zij hiervan moeten worden uitgezonderd. De tijdelijke opschorting van de regeling om de achterstanden sneller weg te werken is nog aanvaardbaar, maar zonder nadere motivering geldt dat niet voor een definitieve afschaffing.

Bovendien betreft het voorstel vrijwel alleen personen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben. Het voorstel leidt daarmee, ook al is dat niet beoogd, tot een indirect onderscheid op grond van nationaliteit. De Raad van State adviseert daarom het voorstel te heroverwegen. 

Bron: advies Raad van State 3-2-21, openbaar gemaakt 3-3-21.

Mijn commentaar

"Heroverwegen" betekent gewoon "weg met dit voorstel", geen uitzondering maken voor één overheidsdienst, de IND. Het regering beoogt met dit voorstel natuurlijk geen ongeoorloofd onderscheid (discriminatie). Dat snap ik ook wel. Maar het is voorstel is wel voorgekomen uit een nauwelijks te onderdrukken aandrang om te discrimineren. De ophef ontstond toen bleek dat asielzoekers grote sommen geld inden omdat hun aanvraag niet op tijd werd behandeld. Dat voelt inderdaad niet rechtvaardig: vreemdelingen die hier niet thuishoren maar die voordat ze naar huis terug gestuurd worden in de betaalde opvang nog gauw even een flinke som geld verdienen aan de uitgerekte procedure. Beide - het innen van dwangsommen en het te laat behandelen van een aanvraag - is ongewenst. In plaats van het probleem van de achterstanden op te lossen, koos de politiek ervoor om dan maar een uitzondering te maken in plaats van de IND en de verantwoordelijke staatssecretaris te dwingen hun werk goed te doen.

De dwangsomregeling is in 2009 ingevoerd en ik weet hoe zenuwachtig overheidsdiensten daar van werden. Ik herinner me dat zo goed omdat in dat jaar 2009-2010 mijn doodzieke broer lange tijd bij mij woonde en hij bij zijn gemeente een aanpassing aanvroeg voor de woning waar hij een klein kamertje huurde. Maar het was nog niet duidelijk welke kant zijn gezondheid op zou gaan - hij is later dat jaar overleden - en dus welke aanpassingen nu precies nodig waren. Daarom vroeg de gemeente de aanvraag in te trekken met als expliciet argument de dwangsom te voorkomen. Johan voldeed onmiddellijk aan die wens en ik was dat met hem eens, de situatie was dringend maar ook onduidelijk en je wilt de overheid niet op kosten jagen. Wel ontvlamde later alsnog mijn boosheid toen er een gortdroog briefje kwam waarin stond dat de gemeente niets voor hem kon doen omdat hij zijn aanvraag had ingetrokken. Door de coulance van mijn broer gebeurde er vervolgens niets. Toen hij een half jaar later naar een hospice verhuisde, stootte hij opnieuw op zo'n alles-of-niets-regel. Hij mocht zijn perfect op maat gemaakte rolstoel niet meenemen in de instelling, omdat voorzieningen in een instelling niet door de gemeente betaald worden, maar uit een ander potje. Daardoor was hij de laatste twee maanden van zijn leven nog meer bedlegerig dan voorzien. 

Of dreigen met dwangsommen het beste middel is om ambtenaren aan het werk te krijgen, is de vraag. Vaak zijn kwesties, zoals woningaanpassing of een asielaanvraag, te ingewikkeld om binnen de gestelde wettelijke termijn volledig af te handelen. Aan de andere kant is die dwangsom niet voor niks ingevoerd, het gaat om een evenwicht van rechten en plichten, het moet de positie van de burger sterker maken tegenover een almachtige overheid. En de overheid moet zich aan haar eigen regels houden, anders zwaait er wat. Of dat zwaaien met geld moet zijn, daar kan je over twisten, maar als je het instrument van de dwangsom inzet, dan moet je geen uitzondering maken voor de immigratiedienst en mensen met een kleurtje.