Houten worstelt met zondag

Dinsdag 27 januari hield de gemeenteraad van Houten een raadpleging over de uitbreiding van de winkelopeningstijden. Het college van burgemeester en wethouders legt twee opties voor aan de Raad: het helemaal aan de ondernemers overlaten van de winkeltijden of een beperkte verruiming van de winkeltijden. Een derde optie is alles bij het oude te laten, met 12 koopzondagen per jaar.

Het voorstel staat op de agenda van de gemeenteraad van 10 februari. Een raadsvergadering wordt gewoonlijk voorbereid met een commissievergadering, in Houten ‘rondetafelgesprek’ (RTG) geheten. Burgers kunnen bij een RTG spreektijd aanvragen. Dit keer ging het anders. Bij binnenkomst werd de insprekers gevraagd om plaats te nemen in de raadsbankjes, er waren net genoeg zetels, de aanwezig raadsleden gingen op de publieke tribune zitten. De aanwezigen kregen tien stellingen voorgelegd waarover zij met rode, groene en witte kaartjes konden stemmen. Raadslid Tijm Corporaal van GroenLinks had de leiding en vroeg met een loopmicrofoon verschillende voor- en tegenstanders hun mening toe te lichten. De mannen waren in de meerderheid, er waren zo’n acht vrouwen, en er waren meer winkeliers dan inwoners. De stellingen zijn hieronder niet letterlijk weergegeven maar kort in eigen woorden samengevat.

Stelling 1. De gemeente moet zich niet langer bemoeien met de winkelopeningstijden.

Bij deze stelling waren iets meer tegenstanders dan voorstanders. De winkelier van de Action was voor: “Ondernemers weten wat wenselijk is. Overheidsbemoeienis draagt daar minder toe bij”. Een medewerker van de Wereldwinkel in winkelcentrum ’t Rond was tegen: “Het wordt dan een rommeltje. Op zondag zal maar een deel van de winkels open zijn. Enige sturing van de gemeente kan helpen dat zoveel mogelijk winkels op hetzelfde moment wel of niet open zijn”. Een andere tegenstander: “De Raad moet zich afvragen waarom de wet ooit tot stand gebracht is, namelijk omdat er te veel misbruik gemaakt werd van de werknemers en die kan gaan we nu weer op”. 

Stelling 2. Als je zondags wilt winkelen, dan doe je dat in Utrecht. Houten is daar minder geschikt voor.

Hier was een meerderheid het niet mee eens. Eens: “In winkelcentrum Castellum is veel leegstand. De grote stad heeft meer te bieden”. Neutraal: “Er moet onderscheid gemaakt worden tussen ‘winkelen’ (zoals kleding) en ‘boodschappen’. Voor de dagelijkse boodschappen is Houten wel geschikt”.  Oneens: “Op ’t Rond zijn gezellige kledingwinkels. Als iedereen naar een andere stad gaat, dan worden dat er steeds minder”.

Stelling 3. De geloofsovertuiging (met een wekelijks rustmoment) moet worden gerespecteerd.

Hier was de meerderheid voor. Maar wat betekent dat dan? Een man: “Je durft bijna geen rood te trekken. Natúúrlijk moet je anderen respecteren. Maar dat rustmoment hoeft niet op zondag te zijn”. Een vrouw: “Voor sommige mensen is winkelen op zondag het rustmoment. Andermans geloof, dat mij zou verbieden op zondag te winkelen, moet niet dwingend worden opgelegd. Ik wil óók gerespecteerd worden”. Een andere vrouw: “Bij ons in de familie kunnen we alleen maar op zondag bij elkaar komen, omdat de hele familie in de winkelbranche werkt”.

Stelling 4. Het helemaal vrijgeven van de winkeltijden leidt tot onduidelijkheid voor de consument.

Een grote meerderheid was het met deze stelling eens. Oneens: “De ondernemers kunnen dit zelf wel bepalen en hier onderling afspraken over maken” en “op internet kan je zien welke winkels open zijn”.

Stelling 5. Als Houten op zondag dicht is en de omliggende gemeente open, dan vloeit omzet weg.

Een grote meerderheid was het met deze stelling eens.  Een man: “Helaas heeft onze centrale overheid het al vrijgegeven, dus daar ontkom je niet aan”. Iemand vraagt: “Zijn daar cijfers over?”  Een winkelier: “De koopzondag is bij ons geen succes. Ik pas er voor om alle 12 koopzondagen of nog meer zondagen open te gaan”. Woninginrichter Steehouder: “Je moet het minstens zes maanden structureel proberen en niet op incidenten reageren. Meten is weten. Bij ons stijgt de omzet wel. “ Een ander: “Als er omzet wegvloeit, dan is het niet naar de omliggende gemeenten maar naar webwinkels. De afgelopen 5 jaar zijn veel winkels gesloten.”  Een bedrijfsleider van AH: “AH realiseert 7% omzet op zondag. Die komt voor de helft van andere dagen vandaan, de rest is extra omzet.” Een ander reageert: “Die omzetgroei komt van de kleine ondernemer vandaan die niet op zondag open kan zijn”.

Stelling 6. De zondag is alleen lucratief voor grote ondernemers, de kleine komt in de problemen. 

Een winkelier van de Vershof: “Wij zijn gespecialiseerd en we kunnen niet 7 dagen in de week open zijn, voor ons is de zondag heilig”.

Stelling 7. Zondagopenstelling is nadelig voor het personeel.

Hier zijn iets meer mensen het mee oneens dan mee eens. Bedrijfsleider van de Jumbo: “Mijn medewerkers staan in de rij om op zondag te mogen werken. Bovendien: de consument beslist en die wil gewoon dat we op zondag open gaan. Het doet er niet toe wat wij willen”. Een andere winkelier: “Mijn medewerkers staan er niet om te springen maar ze zijn wel bereid om op zondag te werken. De consument besluit uiteindelijk om te gaan shoppen. Bij ons zal de omzet gelijk blijven, maar als je de consument wegjaagt uit Houten dan raken we omzet kwijt”. Een ander: “Medewerkers staan in de rij om op zondag te werken, maar alleen als ze dubbel betaald worden. Dat kunnen kleine ondernemers niet betalen”. Jumbo: “Studenten willen ook zonder dubbel salaris wel op zondag werken”.

Stelling 8. De klant wil winkelen op zondag.

Een grote meerderheid is het met deze stelling eens. Een winkelier: “De klant wil graag op zondag winkelen, want doordeweeks hebben ze weinig tijd. Beiden werken fulltime, zaterdags sporten ze, op zondag willen ze op hun gemak samen shoppen”.

Stelling 9. Zondagopenstelling gaat de populariteit van internshoppen tegen.

Hier is een meerderheid het niet mee eens. Een winkelier: “Als mensen op internet willen shoppen, dan doen ze dat toch wel. Daardoor ga ik op de zondag niet meer draaien”. Een andere winkelier: “Bij internet zit je naar een stom beeldscherm te kijken en krijg je geen aandacht. Winkels geven aandacht en advies”.

Stelling 10.  Zondagopenstelling leidt tot overlast voor omwonenden en hogere kosten voor reiniging en toezicht.

De meningen hierover zijn verdeeld. Oneens: “Dat schoonmaken gebeurt toch op maandag of dinsdag”.

Enkele andere reacties tot slot: “Houten is geen eiland. De wereld verandert. Dus doe mee.” -  “Is wel eens uitgezocht wat de inwoners van Houten willen?” - “In 2012 was de grootste groep van het burgerpanel tegen openstelling van drie levensmiddelenwinkels op zondag.” – “Inwoners zijn opgeroepen om naar deze raadpleging te komen. Ik zie vooral winkeliers en weinig bewoners.”

Wat als de nu aanwezige insprekers de gemeenteraad waren, hoe zouden ze stemmen?

Groen = helemaal vrijlaten = circa 8 stemmen

Wit = meer open met beleid = circa 9 stemmen

Rood = de huidige 12 koopzondagen = circa 13 stemmen

Een inspreker: “Je moet groen (helemaal open) en wit (open met beleid) natuurlijk wel samen tellen: een meerderheid is voor verruiming van de openstelling”. 

RAADSLEDEN AAN HET WOORD

Nadat winkeliers en inwoners uitgebreid aan het woord waren geweest, was het de beurt aan de raads- en commissieleden om weer plaats te nemen in hun vertrouwde raadszetels. Volgens de regels van het rondetafelgesprek mochten zij vragen stellen aan wethouder Herman Geerdes, maar politieke discussies werden door voorzitter Michel Hofstee van Houten Anders resoluut doorverwezen naar de komende debatraad van dinsdag 10 februari. Alleen aan het eind van het rondetafelgesprek kregen alle fracties de gelegenheid om een kort politiek statement af te leggen. Een kort verslag daarvan.

Voor Pascal Ooms van de SGP is de zondag een bijzondere dag, voor kerkgang, rust en samenzijn. Winkelopening op zondag heeft grote gevolgen voor winkeliers en gezinnen; veel mensen staan onvoldoende stil bij de consequenties, vindt hij. Samen met de ChristenUnie pleit de SGP voor een raadgevend referendum over de vraag of winkels op zondag open moeten zijn.

Jana Smith van de ChristenUnie sluit zich hier bij aan en wil graag alle inwoners horen in een referendum. Volgens haar is men nog lang niet uitgepraat over de waarde van een vaste dag van rust en de positie van de ondernemers.

Ook Gerard Zandbergen van de Inwonerspartij Toekomst Houten ITH sluit zich aan bij het voorstel van SGP en ChristenUnie om een referendum te houden. De partij heeft in haar verkiezingsprogramma staan dat de bevolking zich over belangrijke keuzes rechtstreeks uit moeten kunnen spreken.

Eric van Vliet van D66 vindt een referendum niet nodig. De winkelopening was voor D66 een speerpunt in de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar en de kiezers hebben zich daar over uit kunnen spreken. Het is aan de winkeliers zelf om te beslissen wanneer ze wel of niet open zijn en de overheid moet zich daar niet mee bemoeien.

Anneke Dubbink van de PvdA vindt dat ook. De argumenten voor en tegen zijn nu wel bekend. Het is een politieke keuze. Het wordt tijd dat de gemeente een stapje terug gaat doen en bewoners en ondernemers de ruimte krijgen.

Het zal u niet verbazen dat de VVD voorstander is van volledige vrijheid van winkelopenstelling, zei VVD-raadslid Yvonne van Dijk. De VVD is daar altijd voor geweest en heeft er ook actie voor gevoerd in het winkelcentrum, onder andere met tasjes met de tekst “Winkelen is ook zondagsrust”.

HoutenAnders, GroenLinks en het CDA legden nog geen politieke verklaring af. Het CDA vroeg wel of winkelopening niet kan worden voorgelegd aan het burgerpanel. Dat is een vaste enquête onder bewoners die zich daarvoor hebben aangemeld. Wethouder Geerdes antwoordde dat je het burgerpanel niet te vaak dezelfde vraag kunt stellen. In 2012 is al een vergelijkbare vraag gesteld. Toen ging het over het openstellen van maximaal drie supermarkten vanaf zondagmiddag vier uur. Daar was toen geen meerderheid voor. Er is dit keer wel een enquête gehouden onder alle 200 Houtense winkeliers, waar zo’n 87 winkeliers op hebben gereageerd en die meningen zijn ook verdeeld. GroenLinks vroeg of de gemeente de vrije winkeltijden over een paar jaar terug weer terug zou kunnen draaien als het niet goed blijkt te werken. Wethouder Geerdes antwoordde dat dit dan ook een zaak van de ondernemers is, als het aan hun wordt overgelaten.

Alle partijen gaan nu in hun fracties overleggen en op zoek naar meerderheden. D66, VVD en PvdA zijn duidelijk vóór verruiming van de winkeltijden. Dat zijn bij elkaar 13 van de 29 zetels. Er zijn 15 nodig voor een meerderheid, ze moeten dus nog op zoek naar 2 meer voorstanders. Het college heeft twee varianten voorgelegd met méér of minder vrijheid voor de ondernemers, daar zullen de voorstanders tussen moeten kiezen om niet verdeeld te raken. Gaat het CDA het college steunen – dan is er zéker een meerderheid - of principieel kiezen voor zondagsrust? Sluiten andere partijen zich aan bij de roep om een referendum of hebben ze hun eigen standpunt al bepaald? Raadsleden kunnen zelf natuurlijk ook nog met nieuwe voorstellen komen. Als er voor geen enkel voorstel een meerderheid is te vinden, dan blijft alles bij het oude: met 12 koopzondagen per jaar. 

Zie ook: 
HoutenAnders 21.01.15: Winkeliers bepalen zelf wanneer ze open zijn
ChristenUnie 26.01.15: Ruimere zondagsopenstelling winkels. Gewenst of ongewenst? 
VVD 28.01.15: Raadpleging over winkelopeningstijden Houten
SGP 30.01.15: Van een juichstemming (...) was geen sprake
ITH 01.02.15: ITH steunt referendum verruiming winkeltijden 
ChristenUnie 02.02.15: Burgerinitiatief voor referendum over koopzondagen
AD Utrechts Nieuwsblad 03.02.15: Geen besluit koopzondag Houten, maar referendum
HoutenAnders 05.02.15: U dacht al gekozen te hebben, niet?